Op 17 augustus wordt de Indonesische onafhankelijkheid gevierd. Onafhankelijkheidsdag is een van de vier niet-religieuze nationale feestdagen in Indonesië. De andere zijn nieuwjaarsdag, de dag van de arbeid en de Pancasiladag.

De geschiedenis van de onafhankelijkheid

De verklaring van de onafhankelijkheid door Soekarno

De Proklamasi Kemerdekaan Indonesia (Bekendmaking van de Indonesische Onafhankelijkheid) vond plaats op vrijdag 17 augustus 1945. De onafhankelijkheid was al enkele maanden voorbereid door de ‘Voorbereidingscommissie voor Indonesische Onafhankelijkheid’. Deze commissie bestond uit 21 leden, de meesten uit Java maar er waren ook vertegenwoordigers uit Sumatra, Kalimantan, Sulawesi, Nusa Tenggara en de Molukken. Ook was er een vertegenwoordiger van de Chinese gemeenschap lid.

In 1945 was Nederlands-Indië bezet door Japan. De onafhankelijkheidsverklaring hield dus onafhankelijkheid van Japan in. Toen begin augustus de aanval met atoombommen op Hiroshima en Nagasaki had plaatsgevonden leek Japan kwetsbaar. De voorzitter (Soekarno) en vicevoorzitter (Mohammed Hatta) van de Voorbereidingscommissie vlogen naar Vietnam om de Japanse commandant voor Zuidoost-Azië te ontmoeten.

De commandant wilde meewerken aan de Indonesische onafhankelijkheid en stelde voor op 19 augustus een eerste ontmoeting met de Voorbereidingscommissie te houden om het proces in werking te zetten. Op 14 augustus vlogen Soekarno en Hatta terug naar Jakarta. Toen Japan een dag later capituleerde ten opzichte van de geallieerden raakte alles in een stroomversnelling. Op de avond van 16 augustus werd in het huis van een Japanse marineofficier de onafhankelijkheidsverklaring opgesteld. Het idee was dat de verklaring door alle leden van de Voorbereidingscommissie ondertekend zou worden. Er werd echter gedacht dat de commissie te veel met de Japanners geassocieerd zou kunnen worden, dus uiteindelijk ondertekenden alleen Soekarno en Hatta de verklaring, ‘in de naam van het Indonesische volk’. Het huis van de Japanse marineofficier is tegenwoordig het Museum van de Formulering van het Manuscript van de Proclamatie (Museum Perumusan Naskah Proklamasi).

De onafhankelijkheidsverklaring

De daadwerkelijke verklaring vond plaats op 17 augustus om 10 uur ’s ochtends in Jakarta. In eerste instantie was het de bedoeling de verklaring voor te lezen op het Ikada-veld. Dit plein in het centrum van Jakarta heette in de tijd van Nederlands-Indië het Koningsplein. Tegenwoordig is de naam Medan Merdeka, oftewel Onafhankelijkheidsterrein. Uit angst voor sabotage door de Japanners werd de locatie op het laatste moment gewijzigd, en de verklaring werd door Soekarno voorgelezen in zijn eigen huis, ook in het centrum van Jakarta. De verklaring werd via de radio in het hele land uitgezonden.

De originele verklaring

Bekendmaking

Wij het volk van Indonesië verklaren hierbij de onafhankelijkheid van Indonesië. Zaken betreffende de overdracht van macht en andere dingen zullen worden uitgevoerd met zorgvuldigheid en in de kortst mogelijke tijd.

Djakarta, dag 17 maand 8 jaar 05

In naam van het Indonesische volk

Soekarno/Hatta

Het jaartal ’05’ is in de Japanse jaartelling, waarin het op dat moment het jaar 2605 was. De originele verklaring is tegenwoordig te vinden in het Nationaal Monument in Jakarta. Na de onafhankelijkheid werd Soekarno de eerste president van de Republiek Indonesië, met Hatta als eerste vicepresident.

Internationale erkenning

De onafhankelijkheid werd door het Indonesische volk met grote vreugde ontvangen. De Nederlanders, onder anderen  degenen die in de Jappenkampen hadden gezeten, waren het echter niet eens met de onafhankelijkheid. Na het einde van de Japanse bezetting was er gewoon weer sprake van Nederlands-Indië, vonden zij. Dit leidde tot de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog en de politionele acties.

De soevereiniteitsoverdracht in Den Haag in 1949, met koningin Juliana en vice-president Hatta

Uiteindelijk werd de soevereiniteitsoverdracht van Nederland naar Indonesië getekend in Den Haag in 1949. Nederland zag vervolgens 1949 als begin van de Indonesische onafhankelijkheid, terwijl Indonesië (en de rest van de wereld) 1945 als onafhankelijkheidsjaar zien. Pas in 2005 werd door de Nederlandse minister van buitenlandse zaken Ben Bot excuses aangeboden voor de politionele acties, en werd 1945 als onafhankelijkheidsjaar erkend.

Onafhankelijkheidsdag

De onafhankelijkheid wordt elk jaar gevierd op 17 augustus. Al een aantal dagen voor onafhankelijkheidsdag hangen er veel rood-witte Indonesische vlaggen overal. In veel dorpen en buurten werken buren samen om de buurt schoon te maken en veel mensen geven hun huis een nieuwe verflaag.

Militaire parade in Jakarta

Op de dag zelf worden traditionele spelletjes gespeeld, vaak georganiseerd door een buurtvereniging. Bekende spelletjes als zaklopen en touwtrekken ontbreken niet, en er worden ook kroepoek-eetwedstrijden gedaan. Een bekend spel is panjat pinang. Een boom wordt op straat gezet en ingesmeerd met gladde materialen als klei en olie. Bovenin de boom hangen cadeaus, afhankelijk van de rijkdom van de buurt soms zelfs tv’s. Nu gaat het er simpelweg om om in de boom te klimmen en als eerste een cadeau te bereiken.

In Jakarta vindt bij het nationale paleis de nationale ceremonie plaats, waar onder aanwezigheid van de president de vlag wordt gehesen, toespraken worden gehouden en een militaire parade plaatsvindt.