De locatie van de Puncak Jaya

De hooglanden van Papoea zijn het enige gebied van Indonesië waar sneeuw voorkomt. Wetenschappers waarschuwen echter dat de ‘eeuwige sneeuw’ in Papoea snel verdwijnt.

Het gebergte van Papoea

Papoea is de enige Indonesische provincie waar bergen van meer dan 4.000 meter hoogte voorkomen. De hoogste berg buiten Papoea is de Kerinci op Sumatra, met een hoogte van 3.805 meter. De hoogste bergen op Papoea komen voor in het gebergte van Sudirman (in de koloniale tijd Nassaugebergte genoemd) en het gebergte van Jayawijaya (vroeger Oranjegebergte).

Een expeditie naar de Carstenszpiramide in Nederlands-Indië (1936)

De hoogste berg in Papoea is de Puncak Jaya met 4.884 meter, net iets hoger dan de Mont Blanc. Dit is direct ook de hoogste berg van het eiland Nieuw-Guinea en het continent Oceanië. In feite is de Puncak Jaya de hoogste bergtop tussen de Himalaya (ruim 6.000 km naar het noordwesten) en de Andes (15.000 km naar het oosten). De Puncak Jaya (Indonesisch voor ‘overwinningspiek’) heette in de koloniale tijd Carstenszpiramide. De Nederlandse ontdekkingsreiziger Jan Carstenszoon had in het jaar 1623 op een heldere dag sneeuw gezien, hoog in de bergen van Papoea. Terug in Nederland werd Carstenszoon belachelijk gemaakt, en niemand geloofde dat er sneeuw voorkwam zo dicht bij de evenaar. Pas in de negentiende eeuw werd het bestaan van eeuwige sneeuw in Papoea opnieuw bevestigd! De eerste expeditie die de gletsjer bereikte vond plaats in 1909 onder leiding van Hendrikus Albertus Lorentz.

De eeuwige sneeuw rond de Puncak Jaya

Sneeuw en ijs op de Puncak Jaya

Op de top van de Puncak Jaya ligt geen sneeuw, maar op de hellingen zijn verschillende gletsjers te vinden. Er zijn in de wereld nog maar drie tropische berggebieden over met het hele jaar door ijs. Naast het gebied rond Puncak Jaya zijn dan de Kilimanjaro in Tanzania en het Andesgebergte in Peru.

Vanwege natuurbescherming heeft de Indonesische overheid het lange tijd verboden om de Puncak Jaya te beklimmen. Ook nu is er nog een speciale vergunning voor nodig. Vanwege het verbod is er tussen de 1970 en 2010 nauwelijks onderzoek op de berg mogelijk geweest. Toen er in 2010 weer een expeditie mogelijk was schrokken de onderzoekers ervan hoeveel sneeuw en ijs er in de afgelopen 40 jaar verdwenen is.

De gletsjers van Papoea krimpen nog sneller dan die in bijvoorbeeld de Alpen. Papoea ligt aan de warme Grote Oceaan, en de opwarming van de aarde versnelt het krimpproces. Van de gletsjers die waren gemeten in 1930 was in 1970 nog zo’n 75% over. In 2010 was er nog maar 20% van de oorspronkelijke gletsjers uit 1930 over! Men verwacht dat alle gletsjers van Papoea in 2015 al helemaal verdwenen kunnen zijn! Het zal dan nog wel af en toe sneeuwen rond de bergtoppen, maar de ijskap is er dan niet meer.

Voor de lokale bevolking van Papoeastammen hebben de gletsjers een heilige betekenis. Voor deze stammen betekent het verdwijnen van de gletsjers het verdwijnen van een deel van hun ziel.

Door het verdwijnen van een deel van de ijskap is de op een na hoogste berg van Indonesië, de Ngga Pulu, enigszins gekrompen. De derde berg op de lijst, de Sumantri, is minder gekrompen en is daarom onlangs de nieuwe op een na hoogste berg van het land geworden.

Een heel uitgebreid overzicht van de ijskappen op Papoea is te vinden op de website van de Stichting Papua Erfgoed: “Dagen van ‘eeuwige sneeuw’ in Papua geteld“.