Elk voorjaar rond 21 maart is het de Dag van de Stilte op Bali. Op deze dag komt het hele openbare leven van het eiland tot stilstand en van 6 uur ’s ochtends tot 6 uur de volgende morgen mogen mensen niks doen.

Maar 1,7% van de Indonesische bevolking staat geregistreerd als hindoe. Zij wonen echter bijna allemaal op Bali, en 92,3% van de vier miljoen Balinezen is hindoe! De Dag van de Stilte (in Indonesië Nyepi genoemd) is een nationale feestdag in Indonesië. Het is de enige hindoeïstisch nationale feestdag, maar buiten Bali is het niet veel meer dan een gewone vrije dag. Op Bali zelf ligt dat echter volkomen anders; het is een dag vol bijzondere gebruiken en rituelen.

De oorsprong van Nyepi

Een optocht op het strand, drie dagen voor Nyepi (Nusa Dua, Zuid-Bali)

Het woord ‘nyepi‘ komt uit de Balinese taal. Het is gerelateerd tot het Indonesische woord ‘menyepi‘ dat ‘afzondering’ betekent. Waarschijnlijk bestaat er ook een relatie tot het woord ‘sepi‘ oftewel ‘verlaten’, ‘rustig’.

Nyepi valt op de dag na de nieuwe maan van het ‘maart-equinox’. Het gaat dan om het moment van de nieuwe maan, in tijd het dichtst bij het moment dat de zon loodrecht boven de evenaar staat. Dit is altijd rond 21 maart (het begin van de lente op het noordelijk halfrond, in Nederland wordt het ook wel ‘lentepunt’ genoemd), maar omdat er natuurlijk niet altijd een nieuwe maan is op die datum kan het ook een paar dagen eerder of later zijn. In 2017 is het op dinsdag 28 maart.

Omdat de Balinese kalender dus rekening houdt met het ‘maart-equinox’ valt Nyepi, en daarmee het Balinese nieuwjaar, altijd rond hetzelfde moment. De islamitische kalender kijkt enkel naar de maan en is daardoor elk jaar 354 of 355 dagen lang. De Balinese saka-kalender blijft wel in lijn met de zon en is daardoor gemiddeld net zo lang als onze kalender. De saka-kalender begon in het jaar 78 na Christus en loopt sindsdien dus 78 jaar achter. In 2017 begint het jaar 1939 op Bali.

Een bord in Kuta om de toeristen te wijzen op Nyepi

Nyepi is bedoeld om de balans van de natuur te bewaren. Het is gebaseerd op het verhaal van koning Kanishka I van India, die beroemd was vanwege zijn tolerantie ten opzichte van zowel het hindoeïsme als het boeddhisme. Rond dezelfde tijd werd het hindoeïsme naar Indonesië (en dus ook Bali) gebracht. De saka-kalender werd geïntroduceerd en nog altijd is Nyepi een dag waarin tolerantie een belangrijke rol speelt.

Rituelen en gebruiken tijdens Nyepi

Optocht over het strand voor Melasti

Nyepi is het hoogtepunt van de Balinese nieuwjaarsviering, maar drie dagen eerder beginnen de rituelen al. Op deze dag vindt Melasti plaats. Godsbeeltenissen en tempelaccessoires worden door de dorpelingen in een optocht naar het water gebracht (het strand, een bron of een rivier). Een gamelan-orkest begeleid de optocht met muziek en alle aanwezigen dragen traditionele kleding. Gezamenlijk wordt vervolgens gebeden richting het water. Na de optocht worden alle standbeeldjes en dergelijke verzameld in de dorpstempel, waar de komende dagen vaak samen gebeden wordt. De bedoeling van Melasti is het reinigen van het onzuivere in de mens en het vinden van de essentie van het leven in de oceaan of rivier.

Het verbranden van de ogoh-ogoh, de avond voor Nyepi

De dag voor Nyepi vindt het ritueel Tawur Kesanga plaats. Een geestenbezweringsceremonie wordt georganiseerd in elk dorp. Daarvoor worden ogoh-ogoh gemaakt; grote kleurrijke poppen die monsters of duivelse geesten moeten voorstellen. Een groot soort van carnaval wordt gehouden met veel lawaai en muziek. ’s Avonds worden de ogoh-ogoh verbrand om de slechte geesten te verdrijven.

Een uitgestorven dorpje in Noordoost-Bali tijdens Nyepi.

Op de Dag van de Stilte, Nyepi, zelf is het geheel stil op de Balinese straten. Er zijn vier dingen die door het Balinese hindoeïsme op deze dag verboden worden, namelijk vuur, werken, vermaak en reizen. Zo wordt het nieuwe jaar in rust en reinheid begonnen. Van mensen die dat aankunnen wordt verwacht dat zij ook vasten (geen eten en drinken), niet praten en de hele dag mediteren en bidden.

De dag na Nyepi wordt Ngembak Geni genoemd. Dit lijkt meer op de Nederlandse nieuwjaarsdag; mensen bezoeken familie en vrienden. Het nieuwe jaar wordt begonnen door elkaar te vergeven en samen te werken om de uitdagingen van het nieuwe jaar tegemoet te treden. Deze dag is een dag van weinig rituelen, maar meer het samen inluiden van het nieuwe jaar met lekker eten.

Een bezoek aan Bali tijdens Nyepi

Het uitgestorven vliegveld van Bali tijdens de Dag van de Stilte

Ook de bewoners van Bali die geen hindoe zijn doen mee aan Nyepi, uit respect. Moskeeën doen geen oproep tot gebed door de luidsprekers op deze dag bijvoorbeeld. Ook van toeristen wordt verwacht dat zij de Dag van de Stilte respecteren. De meeste toeristen blijven daarom deze dag in hun hotel, met de gordijnen dicht. Het is zeker niet toegestaan om naar het strand te gaan of per auto of scooter te rijden. Nyepi zelf is daarom een saaie dag om op Bali te zijn, er gebeurt werkelijk niets. De dagen ervoor en erna zijn natuurlijk wel bijzonder en indrukwekkend om mee te maken, vooral het verbranden van de ogoh-ogoh.

Er is geen transport beschikbaar op, van en naar Bali op de Dag van de Stilte. Het vliegveld van Bali, Ngurah Rai International Airport Denpasar, is 24 uur gesloten, net als de zes grote zeehavens van het eiland. Omdat er geen auto’s toegestaan zijn rijden er natuurlijk ook geen bussen en taxi’s.