De afgelopen jaren is het aantal mini-supermarkten in Indonesië zeer snel gegroeid. Als het moderne alternatief voor de traditionele markt en de ‘warung‘ op de hoek is het vooral zeer in trek bij de groeiende middenklasse.

Supermarkt versus warung

Deze kleine warung verkoopt onder andere sigaretten, cola en kroepoek.

Grote supermarkten zijn in Indonesië eigenlijk nooit echt goed van de grond gekomen. Er zijn enkele grote Indonesische supermarktketens, en ook bijvoorbeeld het Franse Carrefour en het Maleisische Giant zijn actief op de Indonesische markt, maar een groot deel van de bevolking komt er nooit. De Franse eigenaren van Carrefour hebben hun belang in de Indonesische supermarkten inmiddels al verkocht.

Groente koopt men gewoonlijk op de traditionele markt.

De meeste Indonesiërs kopen de dagelijkse benodigdheden bij de warung op de hoek. Meestal is dit een klein winkeltje waar bijvoorbeeld koffie, sigaretten en snoep, maar ook schoonmaakmiddelen verkocht worden. Bij de meeste van deze kiosks heeft men ook simpele gerechtjes, zoals mie en een sandwich. Voor groente en vlees komt men bij de lokale traditionele markt. Een bezoek aan de grote supermarkt is dus vaak niet nodig.

Mini-supermarkt: gat in de markt

Een Alfamart in Depok, net ten zuiden van Jakarta

De mini-supermarkt kan simpelweg gezien worden als een modernere versie van de warung. In plaats van een klein, donker en soms vies kioskje was het nu echter schoon, goed verlicht en met airconditioning. Omdat de mini-supermarkten ook nog ruime openingstijden hebben, en een ruim assortiment, werden ze al snel populair.

In 1988 werd de eerste mini-supermarkt in de nieuwe vorm geopend in Noord-Jakarta. Deze keten, genaamd Indomaret, groeide de eerste tien jaar langzaam. Vanaf 1999 begonnen de mini-supermarkten meer op te komen, nadat concurrent Alfamart was begonnen met een eerste supermarkt in Karawaci, een voorstad van Jakarta. Tot op dit moment zijn deze twee ketens de grootste van het land. Er zijn al meer dan 7.500 mini-supermarkten van Indomaret en 6.000 winkels van Alfamart.

De binnenkant van een Indomaret: schoon, licht en overzichtelijk

De laatste jaren is er nog iets veranderd in de mini-supermarkten. De warung was vaak naast een plek om boodschappen te doen ook een ontmoetingsplaats of hangplek. Omdat de mini-supermarkten dat niet waren hebben veel nu ook wat tafels en stoelen en een aanbod van eten (zoals hotdogs en hamburgers). Nu er vaak ook nog draadloos internet is, is het voor veel jongeren een populair alternatief voor de warung. En omdat de mini-supermarkt altijd dichtbij is, is het ook een concurrent geworden voor fastfoodrestaurants en koffietentjes. Een extra voordeel van de mini-supermarkten is dat een groot deel van deze 24 uur per dag open is, of in elk geval tot laat in de avond.

Nieuwe concurrenten

Hangplek voor jongeren: bij de 7-Eleven wordt voetbal uitgezonden op een groot scherm.

Door het succes van Indomaret en Alfamart kregen logischerwijs ook andere bedrijven interesse in de groeiende markt van de mini-supermarkten. Zo opende supermarktketen Yogya in 2003 de eerste Yomart, en ook buitenlandse bedrijven gingen zich mengen in de Indonesische markt.

De Amerikaanse keten van ‘convenience stores’ Circle K heeft mini-supermarkten geopend in grote steden op Java en op het toeristische Bali. De laatste jaren heeft Circle K een contract met oliebedrijf Shell, zodat er nu bij nagenoeg elk tankstation van Shell een mini-supermarkt van Circle K is. Shell heeft echter nog altijd een slechte concurrentiepositie, doordat concurrent en staatsbedrijf Pertamina gesubsidieerde, en dus goedkope, benzine verkoopt.

Een Indomaret, Alfamart en 7-Eleven naast elkaar.

Het eveneens oorspronkelijk Amerikaanse 7-Eleven heeft ook al ongeveer 100 winkels in Indonesië. Bijna al deze winkels zijn gevestigd in Groot-Jakarta, maar ook daarbuiten zal uitbreiding gaan plaatsvinden. De directeur van 7-Eleven zegt dat zijn keten nog honderden nieuwe mini-supermarkten zal openen in de komende jaren: “De levenswijze van Indonesiërs is veranderd. Ze willen nu kant-en-klaar eten, verpakt voedsel en koude drankjes. En daar willen ze 24 uur per dag toegang tot hebben.” Een vergelijkbare keten is het Japanse Lawson, waar net als bij 7-Eleven ook veel warme snacks en koude drankjes te koop zijn.

Ondanks dat er dus al veel mini-supermarkten zijn, lijkt de groei er nog lang niet uit. Het is in Jakarta niet ongebruikelijk dat er drie winkels van verschillende merken naast elkaar zitten, en dat ze allemaal goed lopen. Buiten de grote steden van Java en Bali zijn er nog maar weinig mini-supermarkten, dus dit is nog een grote potentiële groeimarkt.

Doodsteek voor de warung

De snelle groei van het aantal mini-supermarkten, vooral in Jakarta, gaat dus ten koste van fastfoodrestaurants, koffiezaakjes en traditionele markten, maar vooral van de kleine warung, de kiosk op de hoek.

Bij deze warung bestaat het assortiment uit onder andere oploskoffie, snoepjes, chocolade en ‘instant noodles’.

Volgens de Indonesische Vereniging van Marktkooplui APPSI bestaat er grote bezorgdheid onder de eigenaren van marktkramen en kiosken. Veel van hen hebben een dalende omzet, en velen hebben al moeten sluiten. De voorzitter van de vereniging zegt: “Al meer dan 10.000 kiosken zijn gesloten in Jakarta, en ook al meer dan 5.000 in Tangerang. Ook in andere gebieden zoals Lampung (Sumatra) begint dat nu al, zodat er voor hen niets anders opzit dan straatverkoper te worden.”

Enkele jaren zei Rizki, een eigenaar van een kleine warung in Depok, in de Jakarta Post: “We hadden eerst een omzet van meer dan 2 miljoen rupiah (160 euro) per dag, maar nu halen we nauwelijks een miljoen.” Die verandering was begonnen nadat er in haar straat zowel een Alfamart als een Indomaret waren geopend.

Nog altijd is de kleine kiosk niet uit het straatbeeld van Jakarta verdwenen. Toch lijkt het nu vooral een ontmoetingsplaats voor het oudere gedeelte van de bevolking. In plaats van het drinken van een ijsthee of koffie bij de warung komen jongeren liever bij de trendy 7-Eleven voor een hotdog en een cola.