Dit is het eerste deel van de serie ‘Toen en nu’. Aan de hand van oude en nieuwe kaarten en foto’s wordt de ontwikkeling toegelicht.

De haven van Semarang was belangrijk in de koloniale tijd. Hier werden de schepen volgeladen met bijvoorbeeld suiker, rubber, koffie en thee om naar Nederland te brengen. Nog altijd is de haven belangrijk voor de hoofdstad van Centraal-Java, zo vertrekken er bijvoorbeeld veerboten naar Kalimantan en Sulawesi.

Stratenplan en straatnamen

De haven van Semarang op twee kaarten (op dezelfde schaal). De linker kaart is een uitsnede van de stadsplattegrond van Semarang uit 1935 (bron: Koninklijk Instituut voor de Tropen). De rechter kaart is van Google Maps. De nummers geven de locaties van onderstaande foto’s aan.

De haven die in de koloniale tijd ‘Prouwenhaven’ heette staat nu bekend onder de naam Tanjung Emas, oftewel Goudkaap. De haven is uitgebreid maar de vorm is nog goed te herkennen. Datzelfde geldt voor het stratenplan, behalve de toevoeging van de nieuwe Jalan Coaster, de weg richting de veerboothaven. De straten in het oude havengebied zijn gedeeltelijk van naam veranderd, maar sommige heten ook nog hetzelfde. De belangrijke Deliweg heet nog steeds Jalan Deli, en de Ambonweg staat bekend als Jalan Ambon. De belangrijkste doorgaande weg heette in de koloniale tijd Tjemaralaan. Nu is deze weg onderdeel van de ringweg van Semarang, en genoemd naar marineofficier Yos Sudarso.

1. De vuurtoren

Links: Het havenkanaal met zeilboten en de vuurtoren, begin 20e eeuw (foto: Tropenmuseum). Rechts: Dezelfde vuurtoren een eeuw later.

De vuurtoren van Semarang werd gebouwd in 1884. Met een vuurtoren konden er meer schepen naar de haven van Semarang komen, om de suikerexport vanuit Centraal-Java te bevorderen. De naam van de vuurtoren is ‘Willem III’ en dus genoemd naar de Nederlandse koning op het moment van bouwen. De vuurtoren is extra bijzonder, omdat het de enige is in de hele provincie Centraal-Java.

2. Het havengebied

Links: Havenkranen aan de Prouwenhaven van Semarang in 1936 (foto: Tropenmuseum). Rechts: Kunstmestsilo’s op min of meer dezelfde plaats in 2011 (foto: Syaiful Amri).

In de koloniale tijd was de haven vooral belangrijk voor de export van gewassen uit het binnenland, en dan vooral suiker. Aan het einde van de negentiende eeuw was Java een van de grootste suikerproducenten van de wereld. Enkele belangrijke bedrijven die nu in de haven gevestigd zijn zijn een kunstmestbedrijf, een meelfabriek, olieopslag en een elektriciteitscentrale. Daarnaast is de haven een van de plaatsen die wordt aangedaan door veerbootmaatschappij Pelni.

3. Station Tambaksari

Het station Tambaksari in gebruik in de koloniale tijd, en dezelfde locatie in verlaten toestand nu.

Station Tambaksari, aan de zuidkant van de haven van Semarang, was een van de eerste spoorwegstations van Indonesië. Het station wordt nu niet meer gebruikt. Er staan enkel nog wat vervallen gebouwtjes, en bij vloed loopt het gebied onder water.

4. Kali Baroe

Links: De Kali Baroe op een ansichtkaart rond het jaar 1900 (foto: Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde). Rechts hetzelfde kanaal vanaf de andere kant gezien, ruim een eeuw later.

Kali Baroe (nieuwe spelling Kali Baru) is Javaans voor ‘Nieuwe Rivier’, maar de oorspronkelijke Nederlandse naam ‘Nieuwe Havenkanaal’ is een betere weerspiegeling van wat het is. De Kali Baroe is een kort kanaal vanaf de rivier in het centrum van Semarang rechtstreeks naar het havengebied, gebouwd rond 1870. Bij het kanaal stond douanekantoor ‘De Kleine Boom’, waar ook het laden en lossen van de vracht plaatsvond. Het kanaal wordt nog steeds gebruikt, maar niet zoveel meer als vroeger. De meeste goederen worden nu in de haven overgeladen op een vrachtwagen.

Luchtfoto

Een oude en nieuwe luchtfoto van de haven van Semarang, uit twee verschillende hoeken.

Het nieuwe gedeelte van de haven, op de rechter foto onder in beeld, is gemaakt op een nieuw kunstmatig schiereiland. Hier is onder andere een autoterminal en de veerboothaven. Het oude gedeelte van de haven is echter ook nog volop in gebruik.