Met meer dan 200 miljoen moslims is Indonesië het grootste moslimland ter wereld. Er is dan ook een groot aantal moskeeën, variërend van kleine gebedshuisjes in de dorpjes tot de immens grote Istiqlalmoskee in Jakarta. Elf van de mooiste en bijzonderste moskeeën van het land worden hier op een rijtje gezet.

Alle moskeeën in Indonesië zijn in principe vrij toegankelijk, zolang men gepaste kleding draagt en de schoenen uittrekt. Ook moet natuurlijk respectvol met de moskee, de moskeegangers en de religie omgegaan worden. Een kleine bijdrage voor bijvoorbeeld het renovatiefonds van de moskee wordt op prijs gesteld.

1. Grote Moskee van Banda Atjeh (Atjeh)

De Grote Moskee Baiturrahman in Banda Atjeh is gebouwd door de Nederlanders in 1879, nadat zij verschillende moskeeën in Atjeh hadden vernietigd tijdens de Atjeh-oorlog. De architectuur van de moskee combineert Nederlandse koloniale en Indiase elementen. Ondanks dat de stijl dus niet typisch is voor Atjeh, is de moskee inmiddels wel een symbool voor de stad en de provincie. Na de grote tsunami van 2004 lag bijna de hele stad Banda Atjeh in puin, maar de moskee stond nog overeind. Een deel van de bevolking ziet dit als ingrijpen van Allah, maar deskundigen zeggen dat het komt doordat het water tussen de pilaren door kon stromen.

2. Grote Moskee van West-Soembawa (West-Nusa Tenggara)

De grote moskee (Masjid Agung Darussalam) van het regentschap West-Soembawa werd in gebruik genomen in 2010, en is het grootste gebedshuis van de provincie. De lokale overheid hoopt dat de mooie nieuwe moskee het toerisme in de regio zal aanwakkeren. Een grote bibliotheek in de moskee moet ook het de studie van religie en wetenschap in de provincie bevorderen. Doordat de moskee tussen weilanden en mooie vijvers ligt is het gebouw erg fotogeniek.

3. Grote Moskee Bayur (West-Sumatra)

De Grote Moskee van Bayur ligt in een klein dorpje, vlakbij het Maninjaumeer. In eerste instantie werd de moskee gebouwd aan het begin van de 20e eeuw, maar na de Indonesische onafhankelijkheid raakte het gebouw in verval. Sinds 2000 zet de lokale bevolking zich in voor het behoud van de moskee en na een grote renovatie ziet het er nu weer goed uit. De stijl van de moskee is gebaseerd op de rumah gadang-stijl van de Minangkabauers met het gebruik van pagodes, bekend uit Thailand.

4. Menara Kudus-moskee (Centraal-Java)

De Menara Kudus-moskee in het stadje Kudus is een van de oudste moskeeën in heel Indonesië. De moskee werd oorspronkelijk gebouwd in 1549, in de tijd dat de islam zich verspreidde over Java. Doordat het gebouw zo oud is ziet deze er heel anders uit dan de overige moskeeën. Het meest bijzondere aan deze moskee is de kleine minaret met daarin een trommel die gebruikt wordt voor de oproep tot gebed. Dit lijkt op de waarschuwingstrommel zoals dat gebruikelijk is in Balinese hindoetempels. Bij moskeeën wordt normaal de menselijke stem gebruikt voor de gebedsoproep. Inmiddels is er een modernere moskee bijgebouwd (rechts op de foto), maar het torentje en de rest van het oorspronkelijke complex zijn een belangrijk bedevaartsoord.

5. Istiqlalmoskee (Jakarta)

De Istiqlalmoskee in de Indonesische hoofdstad is de grootste moskee van Zuidoost-Azië. In totaal kunnen er meer dan 120.000 gelovigen terecht in de moskee. Na de Indonesische onafhankelijkheid ontstond het idee voor een nationale moskee, en uiteindelijk werd deze tussen 1961 en 1978 gebouwd, vlakbij het Onafhankelijkheidspaleis. ‘Istiqlal‘ is tevens het Arabische woord voor ‘onafhankelijkheid’. Op initiatief van president Soekarno werd de nationale moskee vlak voor de kathedraal van Jakarta gebouwd, als symbool voor de religieuze tolerantie in de Indonesische staatsfilosofie.

6. Wapauwe-moskee (Ambon, Molukken)

De Wapauwe-moskee is voor zover bekend de oudste moskee van heel Indonesië. Het kleine gebouwtje bestaat geheel uit materialen van de sagopalmboom, zonder gebruik van spijkers. Al in het jaar 1414 werd de moskee gebouwd, al stond het gebouw toen nog wel op een andere plek, in de heuvels. In 1664 verplaatsten de lokale stammen zich van de heuvels naar de kust, en lieten ze de moskee dus achter. Echter volgens de overlevering stond de moskee op een ochtend ineens midden in hun nieuwe dorp. De moskee had zichzelf dus verplaatst. De naam van de moskee, ‘wapauwe‘, betekent in de lokale taal ‘onder de mangoboom’.

7. Islamitisch Centrum van Samarinda (Oost-Kalimantan)

Het moskee van het islamitisch centrum van Samarinda is de op een na grootste van Zuidoost-Azië, na de Istiqlalmoskee in Jakarta. Er passen ongeveer 35.000 mensen in het gebouw, dat in 2008 werd geopend door president Susilo Bambang Yudhoyono. De architectuur van de moskee is gebaseerd op de Moskee van de Profeet in Medina (Saoedi-Arabië) en Sultan Ahmetmoskee in Istanbul (Turkije). De moskee heeft zeven minaretten, waarvan de hoogste 99 meter hoog is.

8. Sultanmoskee Riau op Penyengat (Riau-eilanden)

Het eilandje Penyengat ligt vlak voor de kust van Tanjung Pinang, de hoofdstad van de provincie Riau-eilanden, dichtbij Singapore. Dit gebied is lange tijd het centrum geweest van de Maleise cultuur, en van het Sultanaat Johor-Riau. Het huidige moskeegebouw werd gebouwd in 1844, en er wordt gezegd dat het daarmee de eerste Indonesische moskee is met een koepel. Volgens de overlevering is een groot gedeelte van de moskee gemaakt van eiwit. De sultan had dit gebruikt nadat hij voor zijn bruiloft eieren als cadeau had gekregen van zijn onderdanen.

9. Al Markaz Al Islami-moskee in Makassar (Zuid-Sulawesi)

De Al Markaz Al Islami-moskee werd gebouwd in de jaren 90. De bouw van de moskee was een idee van oud-legergeneraal M. Jusuf, die tijdens zijn bedevaart naar Mekka bedacht dat er een grote nieuwe moskee als centrum van de islam in het oosten van Indonesië moest komen. Net als de moskee in Samarinda is ook de architectuur van deze gebaseerd op de Moskee van de Profeet in Medina (Saoedi-Arabië), maar dan gecombineerd met typische stijlelementen uit Zuid-Sulawesi.

10. Cheng Ho-moskee in Surabaya (Oost-Java)

Gedurende het bewind van president Soeharto (1967-1998) werden de anti-Chinese gevoelens in Indonesië steeds sterker, wat uiteindelijk in 1998 resulteerde in grootschalige demonstraties tegen Chinese Indonesiërs. De presidenten na Soeharto probeerden de relaties met de Chinezen te herstellen, door onder andere een Chinese nationale feestdag in te stellen. Nu de Chinese Indonesiërs hun cultuur weer mochten uiten, konden ze ook Chinese gebouwen bouwen. 5% van deze groep is moslim, en zo werd in Surabaya in 2002 de eerste Chinese moskee gebouwd, genaamd Cheng Ho-moskee. Het ontwerp is gebaseerd op de meer dan 1000 jaar oude Niujiemoskee in Beijing.

11. Grote Moskee van Bandung (West-Java)

De Grote Moskee van de provincie West-Java (Masjid Raya Jawa Barat) staat midden in het centrum van de hoofdstad Bandung aan het alun-alun-plein.De eerste moskee op deze locatie werd gebouwd aan het begin van de 19e eeuw. In de loop der jaren is het gebedshuis vaak uitgebreid en gerenoveerd. De belangrijkste uitbreiding was in 1930, toen de twee hoge minaretten gebouwd werden. In het weekend kan men de zuidelijke minaret ‘beklimmen’. Voor 2000 rupiah (€ 0,16) brengt een lift je in enkele seconden naar de top van de 86 meter hoge toren. Zie ook: “Grote Moskee van Bandung (foto’s)“.

Regionale spreiding

De elf moskeeën die ik hierboven heb uitgekozen zijn verspreid over Indonesië. De keuze is niet enkel gebaseerd op de schoonheid, maar ook mede op de bijzonderheden van de betreffende moskeeën. Op onderstaand kaartje kun je de locaties van de bovengenoemde moskeeën zien, en graag hoor ik ook toevoegingen bij de reacties.