In de koloniale tijd zijn er in Nederlands-Indië veel hotels gebouwd. Een klein deel daarvan staat er nu nog steeds. Het Oranje Hotel in Surabaya bijvoorbeeld was vroeger een van de beroemdste hotels van Azië.

Een groot deel van de hotels die gebouwd zijn in de koloniale tijd bestaat inmiddels niet meer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog of net na de Indonesische onafhankelijkheid veranderden de gebouwen veelal van functie en later zijn ze vervallen en gesloopt. Gelukkig zijn er ook enkele koloniale hotels die nog wel bestaan, en die dus ook nog steeds te bezoeken zijn. In dit tweede deel van de serie over koloniale hotels in Indonesië een blik op de historische hotels in de provincie Oost-Java.

Hotel Kartika Wijaya (Batu)

Hotel Kartika Wijaya werd in 1891 gesticht door de familie Sarkies, die ook het bekende Raffles Hotel in Singapore had ontwikkeld. Kartika Wijaya stond niet in een grote stad, maar in het bergstadje Batu. De omgeving van het stadje, dat in de koloniale tijd nog Batoe heette, werd door de Nederlanders veelal ‘Klein Zwitserland’ genoemd vanwege de mooie omgeving en de koele berglucht.

De heer De Ruyter de Wildt had in dezelfde tijd een appelboomgaard opgericht in Batu, en later bouwde deze familie ook een zwembad en mooie bungalows. Batu werd zo echt een toeristische trekpleister voor de welgestelde inwoners van Malang. Doordat het hotel altijd goed is onderhouden staat het er nu nog steeds!

Hotel Oranje (Surabaya)

Naast het hotel in Batu bouwde de familie Sarkies nog een hotel in Oost-Java. Het ‘Oranje Hotel te Soerabaja‘ werd in 1910 opgericht in het centrum van de Oost-Javaanse hoofdstad Surabaya. De stijl van het grootste deel van het hotel doet enigszins Brits aan, maar de lobby uit 1936 is in art deco-stijl.

Het hotel in Surabaya is vooral bekend vanwege het ‘vlagincident’: In september 1945, een maand na de onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië, wapperde er een Nederlandse vlag op het Hotel Yamato, zoals het hotel inmiddels door de Japanse bezetter genoemd was. Een groep Indonesische nationalistische jongeren overviel het hotel, kreeg de vlag in handen en scheurde het blauwe gedeelte van de vlag af, zodat het Indonesische rood-wit overbleef. Tijdens het incident werd een Nederlander vermoord door de woedende menigte. Uiteindelijk zou dit voorval mede leiden tot de ‘Strijd om Soerabaja’, waarbij duizenden mensen om het leven kwamen.

Na de onafhankelijkheid kwamen de gebroeders Sarkies terug, en zij veranderden de naam van het hotel in ‘Lucas Martin Sarkies Hotel’. Nadat het in 1969 doorverkocht was aan een investeringsfonds, die de naam in Hotel Majapahit veranderde, raakte het hotel echter in verval. In 1993 werd het hotel voor 35 miljoen dollar gerenoveerd en grotendeels in de oude stijl teruggebracht, en nu is het weer een van de beste hotels van de stad. In de lobby is nog een schilderij te zien waarop het vlagincident is afgebeeld.

Palace Hotel (Malang)

Het Palace Hotel in Malang werd opgericht in 1916 en was daarmee het eerste hotel in de stad Malang, de tweede stad van Oost-Java. De architectuur is een mengeling van de Nederlandse koloniale stijl met Javaanse elementen. Na de onafhankelijkheid werd het hotel opgekocht door een zakenman uit Zuid-Kalimantan, en zijn familie runt het hotel nu nog steeds. Daardoor is het koloniale gebouw goed bewaard gebleven, al is er van binnen wel het een en ander op aan te merken. Inmiddels is het ook van naam veranderd; het heet nu Hotel Pelangi, ‘het Regenbooghotel’.

Hotel Tosari

Het bergdorpje Tosari werd al in de negentiende eeuw een toeristische trekpleister. Net als in Batu is het klimaat er, door de ligging op bijna 2000 meter hoogte, aangenaam. De beroemde Bromovulkaan is vlakbij, en de geïsoleerde Javaanse bevolkingsgroep de Tenggerezen trok de belangstelling van de Nederlandse antropologen. Waarschijnlijk de bekendste bezoeker van Tosari in de koloniale tijd was feministe Aletta Jacobs. Over de weg van Malang naar Tosari schreef zij: “Het was een prachtige landweg, dien wij aflegden, langs groote groenten-, vruchten-, en bloemkweekerijen, (hier groeien Europeesche vruchten en groenten uitstekend) door koffietuinen en maïsvelden, met steeds het uitzicht op ’t mooie gebergte.”

Het koloniale hotel in Tosari was tevens een sanatorium. In het boek Nederlandsch Oost- en West-Indië uit het jaar 1905 staat de passage: “Op het Tengger-geb. is, ter hoogte van 1777 M. boven de zee, te midden van een drogen, zandachtigen aschgrond, een sanatorium gebouwd, dat zeer gunstig bekend staat. De gemiddelde temperatuur bedraagt er 17°C., met geringe dagelijksche schommelingen, die gemiddeld 8° bedragen, terwijl er gemiddeld 3872 m.M. regen valt. Ook al wordt de plaats van het sanatorium niet de gunstigste geacht op den Tengger, toch moeten er 98% der zieken, die aan ernstige malaria lijden, genezen.”

Het hotel/sanatorium van Tosari bestaat inmiddels niet meer. Het bergdorpje Tosari is echter nog altijd toeristisch, vooral vanwege de nabijheid van de Bromovulkaan. Er staat een groot hotel, genaamd Bromo Cottages.

Plantagewoningen Kali Baroe

In de buurt van het dorp Kalibaru (vroeger ‘Kali Baroe’, letterlijk ‘nieuwe rivier’) lag vroeger een groot aantal plantages, waaronder plantage ‘de Grote Tuin’. Nog steeds zijn er in het gebied veel plantages, waar onder andere palmsuiker en koffie verbouwd wordt. In de koloniale tijd was het geen toeristisch gebied, maar er waren wel Nederlandse plantage-eigenaren. Ver na de onafhankelijkheid, toen de zaken op de plantage wat minder gingen, besloot de inmiddels Indonesische eigenaar van een van de plantages om een pension op te richten.

Dat pension is nu uitgegroeid tot een hotel met twee vestigingen, een in Kalibaru en een in de heuvels in de buurt. De eigenaren van plantagehotel Margo Utomo proberen om een sfeer te scheppen zoals dat in Nederlands-Indië op de plantages was. De plantage is dan ook nog steeds in gebruik, net als de bijbehorende melkveehouderij.

Slapen in een koloniaal hotel in Oost-Java

• Het Kartika Wijaya Batu Heritage Hotel, op korte afstand van de stad Malang, heeft 115 kamers. De prijzen beginnen bij ongeveer 40 euro per nacht.
• Het Hotel Majapahit (voorheen Hotel Oranje) in Surabaya heeft 143 kamers, variërend van de tuinkamer die 65 euro per nacht kost tot de suite van 200 euro per nacht. Daarboven is er echter nog de presidentiële suite, waarvan men beweert dat het de grootste suite van Zuidoost-Azië is.
• Hotel Pelangi (voorheen Palace Hotel) is gelegen in het midden van het stadscentrum van Malang. De kamerprijzen variëren van 30 tot 80 euro per nacht.
• Bromo Cottages in Tosari is geen koloniaal hotel, en ondanks dat het gebied bij de Bromovulkaan erg toeristisch is, is het toch zeker een aanrader. Ook het idee dat er vroeger een Nederlands sanatorium was geeft een nostalgisch gevoel. De kamers van het hotel beginnen bij 80 euro per nacht en zijn te boeken op BromoCottages.com. In het gebied zijn ook enkele goedkopere onderkomens beschikbaar, zoals Bromo Indah Lestari Homestay.
• Plantagehotel Margo Utomo in Kalibaru ligt in het regentschap Banyuwangi op het oostelijke puntje van Java. Het hotel ligt op ongeveer twee uur rijden vanaf de veerboot naar Bali. De standaardkamers kosten zo’n 40 euro per nacht en zijn te boeken via email, te vinden op de website MargoUtomo.com.

Zie ook

• ‘Koloniale hotels I: art deco in Bandung‘: In de binnenstad van Bandung (West-Java) staan twee koloniale hotels in art deco-stijl, die nog altijd tot de populairste van de stad behoren.
• Veerboot Java-Bali en aansluitende bussen/treinen