Het ontwikkelingsthema dat de Indonesische overheid heeft uitgekozen voor de ‘economische corridor’ Oost-Indonesië is: “Het centrum voor de ontwikkeling van voedsel, visserij, energie en de nationale mijnbouw”.

De MP3EI is het masterplan van de Indonesische overheid voor ‘het versnellen en uitbreiden van de economische ontwikkeling van Indonesië’. Het plan voorziet er in om het land een van de tien grootste economieën ter wereld te maken in het jaar 2025, en daarvoor is 7 tot 9 procent economische groei per jaar nodig. Het land is opgedeeld in zes economische corridors, waar Oost-Indonesië een van is. Deze corridor bestaat uit de eilanden van de Molukken en uit Papoea, het Indonesische gedeelte van Nieuw-Guinea.

De huidige economie van Papoea en de Molukken

De economie van een groot gedeelte van Papoea en in mindere mate de Molukken is erg primitief. Omdat Papoea echter zeer rijk is aan natuurlijke hulpbronnen, is er grote economische activiteit van vooral buitenlandse bedrijven.

De Grasbergmijn in de provincie Papoea is de grootste goudmijn ter wereld en tevens de op twee na grootste kopermijn ter wereld. Het regentschap Mimika, waarin de mijn ligt, heeft daardoor een bruto regionaal product van 19.000 euro per hoofd van de bevolking. In theorie zijn de inwoners van Mimika dus net zo rijk als mensen in landen als Malta en Portugal. In de praktijk komt de rijkdom enkel terecht bij de grote bedrijven, en dan vooral het Amerikaanse bedrijf Freeport.

De overige regentschappen hebben een veel kleinere economie, en ook het gemiddeld inkomen is lager dan in de rest van Indonesië. De economie van Papoea en de Molukken groeit wel sneller dan de rest van Indonesië, maar de vraag is in hoeverre dit ten goede komt van de bevolking.

De grootste steden van deze economische corridor zijn Ambon en Ternate op de Molukken en Jayapura en Sorong in Papoea. Deze vier steden hebben elk tussen de 200.000 en 350.000 inwoners. De rest van het gebied bestaat uit zeer veel kleine stadjes en dorpjes, waarvan sommige geheel afgesloten van de buitenwereld.

Toerisme is een zeer kleine sector in het gebied, omdat de infrastructuur geen grote toeristenstromen toelaat. De sultanaten van de Molukken (zoals Ternate) en het natuurschoon van Papoea (waaronder duikparadijs Raja Ampat en het hooggebergte) zijn zeer bezienswaardig, dus een ontwikkeling van het toerisme zou mogelijk zijn.

Economische strategie voor Papoea en de Molukken

Omdat Oost-Indonesië een erg groot en onsamenhangend gebied is, is de geformuleerde strategie ook niet erg eenduidig. Het regionaal inkomen hangt voor een groot deel af van de mijnbouw, maar het grootste gedeelte van de bevolking leeft van kleinschalige landbouw en visserij. Grote bedrijven verdienen grof geld aan de mijnbouw, oliewinning en houtkap. In het masterplan worden een aantal problemen opgesomd die verholpen moeten worden:

• Er vindt een relatief snelle economische groei plaats in het gebied, maar nog altijd loopt de economie sterk achter op die van de rest van Indonesië.
• Er zijn grote verschillen tussen de regentschappen, vooral op Papoea. Waar het regentschap Mimika zeer rijk is, en hoofdstad Jayapura relatief welvarend, zijn de meeste gebieden in het binnenland erg arm.
• Er wordt weinig geïnvesteerd in Papoea vanwege hoge risico’s.
• De landbouw loopt erg achter doordat er weinig goede irrigatiesystemen zijn.
• Er is een gebrek aan infrastructuur.
• De lage bevolkingsdichtheid op Papoea maakt het lastig om grootschalige ontwikkeling na te streven.

Het masterplan voor Papoea en de Molukken richt zich op een paar verschillende sectoren. Op het gebied van mijnbouw kunnen de koper- en nikkelwinning verder worden uitgebreid. Ook zit er nog groei in de olie- en gassector. Landbouw en visserij zijn sectoren waar ook nog veel te winnen is.

Landbouw

Grootschalige landbouw is gepland in het zuidoosten van de provincie Papoea, in de buurt van de stad Merauke. Het landschap is hier relatief plat en de grond is vruchtbaar. Het plan is om hier een ontwikkelingsprogramma te starten voor een geïntegreerd landbouw- en energiegebied. Het is de bedoeling om hier op industriële wijze landbouw te gaan bedrijven met een moderne organisatie en input van de wetenschap.

Op het gebied van 1,2 miljoen hectare zal een groot aantal verschillende gewassen geplant worden, waaronder rijst, mais, suikerriet, pinda’s, sojabonen, fruit en kokosnoten. Daarnaast moeten er veehouderijen en viskwekerijen gebouwd worden, en plantages voor palmolie en rubber.

Om het landbouwgebied een succes te maken zal er grootschalige infrastructuur aangelegd worden. Dit bestaat zowel uit landbouwinfrastructuur zoals irrigatiesystemen, als uit transportinfrastructuur zoals wegen en een zeehaven in Merauke. Verder zal de bevolking opgeleid moeten worden om intensieve landbouw te bedrijven. Er is veel kritiek op het plan, dus het is nog de vraag of het wel uitgevoerd zal worden.

Koper

Er is een zeer grote voorraad koper in de bodem van Papoea te vinden; ruim 45% van de nationale kopervoorraad van Indonesië. De koperwinning in Papoea is in de jaren 90 zeer snel gegroeid, maar daarna gestagneerd. Dit heeft vooral te maken met een gebrek aan geschikte arbeiders. Daarnaast zijn bedrijven angstig om te investeren in Papoea vanwege de dreiging van opstandelingen.

De overheid denkt dat de koperproductie weer opgevoerd kan worden door een kopersmelterij aan te leggen in de stad Timika in de provincie Papoea. Nu is er nog maar een smelterij in Indonesië, en die is gelegen op Java. Daarnaast moet de zeehaven van Timika uitgebreid worden om gewonnen koper makkelijker te kunnen exporteren. Een derde idee uit het masterplan is de oprichting van een centrum voor kopertechniek in Timika, om experts op het gebied van koper te kunnen opleiden.

Nikkel

Naast koper is ook nikkel een grondstof die voorkomt in deze economische corridor. De nikkel bevindt zich op het eiland Halmahera in de provincie Noord-Molukken. Er wordt al wel nikkel gewonnen, maar er wordt weinig aan verdiend omdat het in ruwe vorm geëxporteerd wordt. In heel Indonesië is er geen nikkelraffinaderij.

Het masterplan stelt voor om de bureaucratie te verminderen en zo de nikkelwinning te vergemakkelijken. Daarbij zouden bedrijven aangespoord moeten worden om fabrieken op te richten voor het verwerken van de gewonnen nikkel. Om de export te stimuleren moet er een zeehaven aangelegd worden, met een weg van de haven naar de nikkelmijnen.

Investeringen en infrastructuur

Om ontwikkeling in de economische corridor Papoea-Molukken te bewerkstelligen zijn er investeringsprojecten opgesteld, verspreid over de vier provincies.

In de Molukken en Noord-Molukken zal geïnvesteerd worden in het versterken van de visserijsector. Zo zullen er bijvoorbeeld twaalf vissershavens aangelegd worden, en zullen de vissers geholpen worden met trainingen en kwaliteitscontroles. Op het eiland Halmahera zal daarnaast een stimulans gegeven worden aan de nikkelbranche door te zorgen voor elektriciteit, wegen en een haven.

Op dezelfde manier zal in de provincie West-Papoea de olie- en gassector gestimuleerd worden, en in de buurt van Timika de koperwinning. Zoals eerder gezegd is het doorgaan van het landbouwgebied in de buurt van Merauke nog niet zeker.

Wat betreft de infrastructuur is het meest aansprekende project de Trans-Papoea-weg. Deze weg zou in totaal meer dan 3000 kilometer lang moeten worden en alle economische centra met elkaar verbinden. Tot nu toe zijn veel gebieden enkel via de rivier bereikbaar, of met een vliegtuigje. De vliegvelden van onder andere Jayapura, Timika, Sorong en Ambon zullen daarom ook uitgebreid worden.

Samenvatting

De ‘economische corridor’ Papoea-Molukken is nog moeilijk voor te stellen als een werkelijke economische corridor. Er is nauwelijks een relatie tussen de verschillende economische centra, en de verbindingen onderling zijn slecht of onbestaand. De vier provincies zullen zich elk op een andere sector richten, en ook daarom is de samenhang ver te zoeken.

Er is veel geld te verdienen met de koperwinning en in de olie- en gasindustrie, maar dat vloeit nauwelijks naar de lokale bevolking. De plannen voor de visserijsector in de Molukken zijn wat dat betreft belangrijk voor de Molukkers. De inwoners van Papoea zullen, met uitzondering van het eventuele landbouwgebied bij Merauke, weinig opschieten met het masterplan.

Ondanks dat er nog zeer grote regenwouden op Papoea zijn, is de houtkap niet genoemd als een van de groeisectoren. Hopelijk is dit omdat de overheid besloten heeft deze bossen te beschermen, nadat die van Sumatra en Kalimantan nagenoeg geheel verdwenen zijn.