Top 11: mooiste paleizen van Indonesië

Het Indonesische woord voor ‘paleis’ is ‘istana‘, maar ook het Javaanse woord ‘kraton‘ is gangbaar. De paleizen in Indonesië lopen uiteen van oude gebouwen van niet meer bestaande sultanaten tot het presidentiële paleis en grote koloniale ambtswoningen. Elf van de mooiste paleizen van het land worden hier op een rijtje gezet.

1. Paleis Bogor (West-Java)

Het paleis in Bogor is een van de zes presidentiële paleizen van Indonesië. Oorspronkelijk werd Huis Buitenzorg gebouwd in 1744 als een buitenverblijf voor Nederlandse gouverneurs. Een bekende bewoner van het paleis was Daendels, de gouverneur-generaal die verantwoordelijk was voor de aanleg van de Grote Postweg. Na een aardbeving in 1834, waardoor het paleis flink beschadigd was, werd het in 1856 herbouwd. Dit is het paleis dat er tot nu toe nog staat. Na de Indonesische onafhankelijkheid wees president Soekarno het gebouw aan als presidentieel paleis. Het paleis is niet open voor bezoekers, maar de buitenkant is wel goed te bezichtigen tijdens een bezoek aan de botanische tuin van Bogor, waar het middenin staat.

2. Sultanpaleis van Siak (Riau)

Het sultanaat van Siak Sri Indrapura was van 1723 tot 1945 een machtig rijk in het oosten van Sumatra. In 1889 werd een paleis gebouwd in de hoofdplaats van het sultanaat, Siak Sri Indrapura. Het paleis, met twee verdiepingen, heeft een architectuurstijl die Maleise, Arabische en Europese elementen combineert. Toen Indonesië in 1945 onafhankelijk werd besloot sultan Syarif Kasim II om zijn paleis aan de Indonesische staat te schenken, omdat hij zelf geen kinderen had en dus geen opvolgers. Het paleis functioneert nu als museum, die elke dag tijdens kantooruren open is. De toegang kost 10.000 rupiah per persoon (€ 0,80).

3. Puri Saren Agung (Ubud, Bali)

Het paleis van de oude koningen van Ubud ligt midden in het centrum van het stadje. Het ‘waterpaleis’, zoals het ook wel genoemd wordt, werd gebouwd in de zestiende eeuw. In de jaren 30 van de vorige eeuw, dus al voor de Indonesische onafhankelijkheid, werd het koningshuis afgeschaft. Het paleis is nu grotendeels gratis te bezichtigen, maar aan de achterkant wonen nog steeds de nazaten van de koninklijke familie. Aan de voorkant bij de straat zitten Café Lotus en een Starbucks, die beide uitzicht bieden over de paleistuin. In en rond het paleis worden geregeld voorstellingen van traditionele Balinese dansen georganiseerd.

4. Paleis van Pagaruyung in Batusangkar (West-Sumatra)

Het paleis van Pagaruyung heeft een zeer bewogen geschiedenis. Het paleis werd in 1550 gebouwd in de rumah gadang-stijl, de typische bouwstijl van de Minangkabauers uit West-Sumatra. Tijdens opstanden tegen de koloniale overheersers aan het begin van de 19e eeuw werd het paleis door brand verwoest, maar ook weer opgebouwd. In de jaren 60 van de vorige eeuw brandde het paleis weer af, het werd weer opgebouwd, maar na blikseminslag in 2007 werd het voor de derde keer verwoest. De bevolking en overheid van West-Sumatra blijven echter vastberaden het paleis steeds opnieuw op te bouwen, omdat het een belangrijk deel van hun cultuur is. Van een oud paleis kan niet meer gesproken worden, maar de stijl is nog precies hetzelfde.

5. Kraton Ngayogyakarta Hadiningrat (Jogjakarta)

Het kraton Ngayogyakarta Hadiningrat, of kortweg kraton van Jogjakarta, is het centrum van het sultanaat van Jogjakarta. De sultan van Jogjakarta is de enige sultan in het land die nog politieke macht heeft, doordat de sultan automatisch de gouverneur is van de provincie Jogjakarta. Behalve het woongedeelte voor de sultanfamilie bestaat het paleiscomplex ook uit een museum, en daarmee is het een populaire toeristische trekpleister. Aan de rand van het complex bevindt zich een groot grasveld (alun-alun) dat dienst doet als het centrale stadsplein van Jogjakarta. Het paleis is elke ochtend open voor publiek. Een ticket kost ongeveer een euro, maar voor het maken van foto’s of het huren van een gids moet extra betaald worden.

6. Maimoen-paleis in Medan (Noord-Sumatra)

Het Maimoen-paleis (Istana Maimun) in Medan is het onderkomen van de sultan van Deli. Het sultanaat Deli bestaat al sinds 1630, maar heeft sinds de Indonesische onafhankelijkheid geen politieke macht meer. Het Maimoen-paleis werd tussen 1887 en 1891 gebouwd. Het dertig kamers tellende paleis is van binnen vormgegeven in een Maleise stijl in combinatie met islamitische, Spaanse, Indiase en Italiaanse elementen. Voor 5000 rupiah (€ 0,40) kan men enkele kamers van het paleis, met daarin enkele museumstukken en oude foto’s, bezichtigen.

7. Onafhankelijkheidspaleis (Jakarta)

Het Onafhankelijkheidspaleis (Istana Merdeka) is de ambtswoning van de Indonesische president. Op hetzelfde complex in het centrum van Jakarta was aan het begin van de 19e eeuw al een paleis gebouwd als woning voor de gouverneur-generaal van Nederlands-Indië. Enkele decennia later was dit paleis, dat nu Nationaal Paleis (Istana Negara) heet, te klein geworden. In 1873 werd er een tweede paleis bijgebouwd, genaamd Paleis Koningsplein. Na de Indonesische onafhankelijkheid ging het plein Onafhankelijkheidsplein heten, en het neoclassicistische paleis werd nu Onafhankelijkheidspaleis. Elk jaar wordt Onafhankelijkheidsdag op het plein voor het paleis gevierd.

8. Paleis Mulawarman in Tenggarong (Oost-Kalimantan)

Het Paleis Mulawarman werd in 1932 door de Nederlandse overheid gebouwd voor de sultan van Kutai Kartanegara. Na de Indonesische onafhankelijkheid was er geen sultan meer, maar de overheid van het huidige regentschap Kutai Kartanegara besloot in 1999 dat de zoon van de laatste sultan alsnog tot nieuwe sultan gekroond zou worden. De sultan heeft dan wel geen politieke macht, maar de overheid denkt de lokale cultuur met de sultan te kunnen bevorderen. Het paleisgebouw bestaat vooral uit veel beton, maar van binnen zijn er veel voorwerpen te vinden uit het China van de veertiende tot en met negentiende eeuw. Ook is er een Balinees poppenspel, dat de sultan van Kutai Kartanegara gekregen had van de sultan van Jogjakarta. Het museum is elke dag behalve maandag geopend van 10 tot 2.

9. Paleis van Alwatzikhoebillah (Sambas, West-Kalimantan)

Het paleis van Alwatzikhoebillah werd gebouwd door de sultan Muhammad Ibrahim Tsafiuddin van Sambas in 1933. Dit was de laatste sultan met politieke macht van dit sultanaat. Tijdens de Nederlandse overheersing was de macht van de sultan ook al afgenomen, maar na de Indonesische onafhankelijkheid geheel verdwenen. De nazaten van de sultans wonen nog wel altijd in het paleis. De naam van het paleis, ‘Alwatzikhoebillah‘, is afkomstig uit het Arabisch en betekent ‘zij die geloven in god’.

10. Sultanpaleis van Ternate (Noord-Molukken)

Het paleis van de sultan van Ternate werd gebouwd in 1796 en later door de Nederlanders verbouwd in een koloniale stijl. Het gebouw is nog steeds het woonhuis voor de sultan, die officieel geen politieke macht meer heeft. Daarnaast is er een museum met daarin de stamboom van de sultanfamilie, die teruggaat tot het jaar 1257! Ook is er een verzameling Nederlandse en Portugese wapens, harnassen en helmen uit de koloniale tijd. Het belangrijkste pronkstuk is de kroon van de sultan, maar die is alleen te bezichtigen voor groepen die toestemming hebben van de sultan zelf.

11. Kraton Surakarta Hadiningrat (Solo, Centraal-Java)

Het sultanpaleis van Surakarta (in de volksmond Solo) werd gebouwd in 1744. Net als het kraton in Jogjakarta wordt ook dit paleiscomplex nog steeds bewoond door de sultanfamilie, maar in tegenstelling tot die van Jogja heeft de sultan van Surakarta geen politieke macht meer. Het paleis is helaas niet erg goed onderhouden, en de aanwezige koetsen, schilderijen en zwaarden zijn vies en stoffig. Een bezoek is echter toch de moeite waard, omdat de architectuur en koninklijke erfstukken erg bijzonder zijn.

Regionale spreiding

De elf paleizen die ik hierboven heb uitgekozen liggen vooral in het westen van Indonesië. De machtige sultanaten waren vooral Maleis (in Sumatra en Kalimantan) en Javaans. Daarnaast bouwden de Nederlanders de meeste paleizen rond Batavia, het centrum van Nederlands-Indië. Op onderstaand kaartje kun je de locaties van de bovengenoemde paleizen zien, en graag hoor ik ook toevoegingen bij de reacties.