Het ontwikkelingsthema dat de Indonesische overheid heeft uitgekozen voor de ‘economische corridor’ Java is: “Aanjager voor de nationale industrie en dienstverlening”.

De MP3EI is het masterplan van de Indonesische overheid voor ‘het versnellen en uitbreiden van de economische ontwikkeling van Indonesië’. Het plan voorziet er in om het land een van de tien grootste economieën ter wereld te maken in het jaar 2025, en daarvoor is 7 tot 9 procent economische groei per jaar nodig. Het land is opgedeeld in zes economische corridors, waar Java een van is.

Huidige economie van Java

Java is het economische centrum van Indonesië. Door de vulkanen is de grond op het eiland zeer vruchtbaar en de landbouw is dus erg goed ontwikkeld. Van rijst en suikerriet in de laaglanden tot thee en koffie in de bergen; Java produceert een groot aantal verschillende gewassen. De irrigatiesystemen zijn op Java zeer goed ontwikkeld, waardoor de rijstproductie hoog ligt.

Java is heel dichtbevolkt, en bijna 60% van de Indonesische bevolking woont op dit eiland. Naast de landbouw zijn dus ook de steden snel ontwikkeld. Er is veel industrie rond de grote steden, en ook de dienstensector wordt steeds belangrijker. Jakarta is verreweg de grootste stad van Java en Indonesië, met 28 miljoen mensen in de metropoolregio. Surabaya (Oost-Java) en Bandung (West-Java) zijn de tweede en derde stad van het land.

Al sinds de negentiende eeuw is de weginfrastructuur op Java relatief goed ontwikkeld, door de aanleg van de Grote Postweg. Er is nu een uitgebreid wegennetwerk over het eiland, maar door het hoge bevolkingsaantal zijn de meeste wegen erg druk. Er is dus ook een enorm fileprobleem, vooral in en rond Jakarta. De zeehavens van Jakarta en Surabaya staan allebei in de top-50 van drukste havens in de wereld. De luchthaven bij Jakarta, Soekarno-Hatta International Airport, is in 2012 de top-10 van drukste vliegvelden ter wereld binnengekomen.

Ondanks de snelle ontwikkeling en economische groei van vooral de steden van Java, is de welvaart erg ongelijk verdeeld. Er is een groeiende midden- en bovenklasse die in Jakarta naar de dure winkelcentra en restaurants gaat, maar ook leeft nog steeds een groot deel van de bevolking onder de armoedegrens in de sloppenwijken. De overheid probeert daar de laatste tijd wat aan te doen door het minimumloon te verhogen.

Economische strategie voor Java

Als centrum van het land zijn de economische en sociale omstandigheden op Java over het algemeen al beter dan in de andere economische corridors. Volgens het masterplan is er een grote potentie voor het verder brengen van Java van een industriële economie richting een diensteneconomie. Voor de economische ontwikkeling van Java wordt gekeken naar voorbeelden als Singapore en Dubai. Het plan is specifiek gericht op een viertal problemen die Java momenteel kent:

• Grote verschillen in welvaart binnen het eiland.
• De industriële sector groeit snel, maar de andere sectoren blijven achter.
• Er is een gebrek aan investeringen.
• Er is onvoldoende infrastructuur.

De focus voor de economische ontwikkeling van Java wordt gelegd op de voedingsmiddelen-, textiel- en vervoermiddelen- en defensiematerieelindustrie. Daarnaast wordt er aandacht gegeven aan de scheepvaart en de ICT-branche. Er zal tevens geprobeerd worden de economische sterkte van de metropoolregio Groot-Jakarta verder uit te breiden. Vijf steden zijn aangewezen als econmische centra, naast Jakarta zijn dit Surabaya, Bandung, Semarang en Jogjakarta. Vanwege het enorme belang van Jakarta en Surabaya zijn deze (als enige twee steden in het hele land) aangewezen als megacentrum. De stad Serang in de provincie Banten is ook aangewezen als economisch centrum, maar deze stad hoort bij de economische corridor van Sumatra. Serang wordt namelijk gezien als belangrijke locatie na aanleg van een brugverbinding tussen Java en Sumatra.

Voedingsmiddelenindustrie

Op verschillende locaties op Java is een plek aangewezen als centrum voor de voedingsmiddelenindustrie. Vanwege een groeiende export, maar zeker ook door de snelgroeiende binnenlandse markt, is de productie van eten en drinken zeer belangrijk. Zowel binnenlandse als buitenlandse bedrijven zullen gestimuleerd worden om voedselverwerkende fabrieken op te zetten, vooral in de buurt van de havens van Jakarta, Semarang en Surabaya.

Een belangrijk product waarin groei voorzien is is zuivel. Er wordt in Indonesië nog relatief weinig melk gedronken, in vergelijking met bijvoorbeeld Maleisië en China. Het masterplan denkt dat er een groei van 17% per jaar mogelijk is in de zuivelindustrie van Java.

Textielindustrie

Meer dan een miljoen mensen werken in de textielindustrie. De textielindustrie van Indonesië loopt echter achter op die van bijvoorbeeld Thailand, en dat komt vooral door de lage efficiëntie van de zeehavens. Een gemiddeld schip verlaat de haven van Jakarta pas weer 67 uur nadat het de haven binnenvoer. In Singapore duurt dat maar 26 uur. Een ander probleem is dat de machines in de meeste textielfabrieken zeer verouderd zijn.

De textielcentra van Indonesië zijn Jakarta, Bandung en Semarang. Hier zijn bijvoorbeeld grote fabrieken gevestigd van bekende merken als Nike en H&M. Volgens het masterplan is er in Semarang en vooral in Bandung een uitbreiding van de textielsector mogelijk. Naast het versoepelen van de regels en het beter opleiden van de werknemers zijn er ook plannen voor de verbetering van de infrastructuur. Het elektriciteitsnetwerk moet stabieler worden, en de efficiëntie van de zeehavens moet worden verhoogd. De kosten zouden daardoor verlaagd kunnen worden, waardoor Java de competitie met landen als Maleisië, Thailand en de Filipijnen beter aankan.

Machinebouw

Volgens het masterplan is er grote groei mogelijk in de machinebouwsector op Java. Vooral de bouw van vervoermiddelen is belangrijk voor de Javaanse economie. De sector is geconcentreerd in de regio Groot-Jakarta, op industrieterreinen in Jakarta zelf, maar ook in de voorsteden Bogor, Bekasi en Karawang.

Er zijn geen grote Indonesische autofabrikanten, maar verschillende buitenlandse merken hebben wel grote fabrieken op Java. De grootste fabrieken zijn van Toyota en Honda, en een groot deel van de auto’s die in Jakarta gemaakt worden, wordt ook in Indonesië verkocht. Het percentage mensen dat een auto heeft is nog relatief laag, maar de autoverkopen groeien snel en er is dus een enorme potentiële markt.

Het belangrijkste probleem dat opgelost moet worden is het vaak voorkomen van stroomuitval, waardoor de fabrieken stil komen te liggen. Daarnaast zullen er grote moderne autoterminals ontwikkeld moeten worden in de zeehavens, om de export en distributie naar andere eilanden te vergemakkelijken.

Scheepvaart

De scheepvaart is zeer belangrijk voor Indonesië, maar op een internationale schaal blijft de maritieme sector nog enigszins achter bij andere landen. Het masterplan wil ervoor zorgen dat er meer gebruikgemaakt gaat worden van schepen die in Indonesië zelf gebouwd zijn, waarvoor de scheepsbouwindustrie dus moet groeien.

De havens van de megacentra Jakarta (Tanjung Priok) en Surabaya (Tanjung Perak) behoren al tot de vijftig grootste van de wereld. In vergelijking met bijvoorbeeld de haven van Singapore is er echter nog een flinke achterstand. Beide havens zullen worden uitgebreid en gemoderniseerd, net als de kleinere havens van Merak in de provincie Banten, Semarang en Cilacap in Centraal-Java, Probolinggo in Oost-Java en Branta op het eiland Madoera. Er wordt ook over nagedacht om in Cilamaya, ten oosten van Jakarta, een geheel nieuwe haven te bouwen. Deze zou dicht bij de industrie van Karawang en Bekasi liggen waardoor de producten vanuit de fabrieken niet meer vervoerd hoeven te worden via de haven van Jakarta zelf.

Infrastructuur

De capaciteit van nagenoeg alle infrastructuur op Java is te laag. Het wegennetwerk kan het verkeersaanbod niet aan, er is een gebrek aan openbaar vervoer en de luchthavens bedienen meer passagiers dan de capaciteit toelaat. Er zal dus een grote slag geslagen moeten worden in de ontwikkeling van nieuwe infrastructuur.

De geplande investeringen voor de infrastructuur op Java zijn groter dan alle investeringsplannen op de andere eilanden bij elkaar. Van Jakarta naar de tweede en derde stad, Surabaya en Bandung, zal er een hoogwaardige spoorverbinding aangelegd worden. Deze hogesnelheidslijnen worden gebouwd in samenwerking met de Japanse overheid. Ook voor het wegverkeer komt er een verbetering: er zou uiteindelijk een tolweg moeten zijn van het westelijke tot het oostelijke puntje van het eiland.

In de regio Groot-Jakarta zijn er plannen voor verschillende nieuwe tolwegen, zoals bijvoorbeeld van voorstad Depok richting het centrum van Jakarta. Ook zal er binnenkort begonnen worden aan de bouw van een metrolijn en een monorail. Extra forenzentreinen moeten de verbinding van Jakarta met bijvoorbeeld Bekasi en het vliegveld Soekarno-Hatta verbeteren. De belangrijkste stadsvervoerprojecten zijn natuurlijk in Jakarta, maar ook in Bandung en Surabaya zijn er plannen voor nieuwe stadstolwegen en in Surabaya zullen ook nieuwe spoorlijnen gebouwd worden binnen de stad.

De twee grootste luchthavens van Indonesië, Soekarno-Hatta bij Jakarta en Juanda bij Surabaya, worden allebei uitgebreid en gemoderniseerd. Voor Bandung staat de bouw van een geheel nieuw vliegveld gepland; Majalengka International Airport. Majalengka ligt zo’n 100 kilometer ten oosten van de stad, dus er moet ook een tolweg en spoorlijn aangelegd worden tussen stad en vliegveld.

Samenvatting

De infrastructuurontwikkeling in de economische corridor Java is het belangrijkste gedeelte van het masterplan. Industrie en diensten groeien al snel op Java, maar door een gebrek aan capaciteit van de infrastructuur lijkt de economie ten onder te gaan aan zijn eigen succes. Als de infrastructuurprojecten ervoor zorgen dat Java weer bereikbaar is, zowel voor de werknemers als voor goederen, dan kan de economie op dezelfde manier doorgroeien.