De metropoolregio Jakarta is de op een na grootste ter wereld (na Tokyo) en ook de stadsregio’s van Surabaya, Bandung en Semarang hebben meer dan 5 miljoen inwoners. Indonesië heeft veel grote steden: zie hieronder een overzicht van de 11 grootste.
De top 11 van grootste steden van Indonesië is op basis van de bevolking binnen de stadsgrenzen. Voorsteden zijn in dit overzicht niet meegenomen, anders zouden er meerdere voorsteden van Jakarta in de lijst staan. Onder de top 11 staat een tabel met alle steden (inclusief voorsteden) van Indonesië met meer dan 300.000 inwoners.
1. Jakarta
De skyline van Jakarta (bron: mata mayke op Flickr). Behalve een groot aantal wolkenkrabbers en luxe kantoor- en appartementencomplexen zijn er in Jakarta ook uitgestrekte laagbouwwijken en kampongs (kampung) en sloppenwijken.
Jakarta is officieel geen stad maar een provincie. De provincie DKI (Speciale Hoofdstedelijke Regio) Jakarta bestaat uit de vijf steden Centraal-, Noord-, Oost-, Zuid- en West-Jakarta (plus het regentschap Duizend Eilanden in de baai van Jakarta). Geheel Jakarta heeft 10,2 miljoen inwoners (2015) op een oppervlakte van ongeveer de helft van de provincie Utrecht. De metropoolregio Jabodetabek (een afkorting voor de namen van de vijf grootste steden: Jakarta-Bogor-Depok-Tangerang-Bekasi) is echter nog veel groter, officieel bestaande uit tien steden en vier regentschappen, met samen 31,7 miljoen inwoners! Daarmee is Groot-Jakarta de op een na grootste metropool ter wereld, na Tokyo. Zie het artikel ‘De steden van Groot-Jakarta‘ voor meer informatie.
2. Surabaya
De Suramadubrug tussen Surabaya en Madoera: de langste brug van Indonesië.
Surabaya is de hoofdstad van Oost-Java. De havenstad is met 2,9 miljoen inwoners (2014) de tweede stad van het land. De metropoolregio, waar onder andere ook de steden Gresik en Sidoarjo bij horen, heeft ruim 9 miljoen inwoners. De bijnaam van Surabaya is Kota Pahlawan (de ‘stad der helden’) omdat de Slag om Surabaya van 1945 gezien wordt als een beslissend moment in de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. De stad heeft nog veel gebouwen uit de koloniale tijd, waaronder het voormalige Hotel Oranje, maar het bekendste herkenningspunt van Surabaya is tegenwoordig de Suramadubrug, die de stad verbindt met het eiland Madoera.
3. Bandung
Het kantoor van de Nederlands-Indische Escompto Maatschappij aan de Groote Postweg in het centrum van Bandung in de jaren 30 (bron: Tropenmuseum) en hetzelfde kantoor nu. De straat heet nu Jalan Asia Afrika. Zie ook het artikel ‘Straatnamen in Bandung: vroeger en nu‘.
Bandung is de hoofdstad van West-Java en heeft zo’n 2,5 miljoen inwoners (2014). De metropoolregio Groot-Bandung, waar onder andere ook de stad Cimahi bij hoort, heeft 8,2 miljoen inwoners. Het noordwesten van Groot-Bandung ligt hemelsbreed maar 40 kilometer van het oosten van de metropoolregio van Jakarta, dus het is inmiddels bijna een aaneengesloten stedelijk gebied. De stad ligt in de bergen op zo’n 700 meter hoogte, en stond in de koloniale tijd bekend als het ‘Parijs van Java’ vanwege de Europees aandoende gebouwen, cafés en winkels. Bandung is echt een studentenstad, en het Institut Teknologi Bandung (vroeger Technische Hoogeschool te Bandoeng) behoort tot de meest prestigieuze universiteiten van het land.
4. Medan
Het Maimoen-paleis in Medan. Zie ook het artikel ‘Top 11: mooiste paleizen van Indonesië‘.
Medan is de grootste stad buiten het eiland Java. De hoofdstad van de provincie Noord-Sumatra heeft 2,2 miljoen inwoners (2015), en samen met de stad Binjai en het regentschap Deli Serdang heeft de metropoolregio Groot-Medan ongeveer 4,5 miljoen inwoners. Medan ligt aan de belangrijke zeestraat van Malakka, ‘tegenover’ de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur. In 2013 is de nieuwe luchthaven van Medan (Kualanamu Airport) geopend, met als doel om overstappende reizigers te lokken die nu nog gebruik maken van de vliegvelden van Kuala Lumpur of Singapore. Medan is ook een ‘toegangspoort’ tot Sumatra voor toeristen, omdat het niet ver van het Tobameer en de orang-oetanbestemming Bukit Lawang ligt.
5. Semarang
Links het havenkanaal en de vuurtoren van Semarang begin 20e eeuw (foto: Tropenmuseum). Rechts dezelfde vuurtoren een eeuw later. Zie ook het artikel ‘Toen en nu: De haven van Semarang‘.
Semarang is de hoofdstad van de provincie Centraal-Java. De stad heeft ongeveer 1,7 miljoen inwoners (2015), terwijl de metropoolregio Groot-Semarang zo’n 6,5 miljoen inwoners heeft. Bij de metropoolregio hoort onder andere de stad Salatiga, maar ook veel platteland. Op Javaans cultureel gebied staat de stad in de schaduw van de nabije sultansteden Jogjakarta en Solo, maar Semarang heeft veel meer inwoners en is belangrijk als industrie- en havenstad.
6. Palembang
De Amperabrug over de rivier Musi is een icoon van de stad Palembang.
Palembang is de provinciehoofdstad van Zuid-Sumatra en de op een na grootste stad van het eiland Sumatra. De stad heeft zo’n 1,6 miljoen inwoners (2016). Het wordt gezien als de oudste stad van Indonesië, aangezien er verwijzingen naar de stad zijn gevonden uit de 7e eeuw, als hoofdstad van het koninkrijk Srivijaya. In augustus 2018 zullen de Aziatische Spelen georganiseerd worden door Palembang, samen met Jakarta.
7. Makassar
Fort Rotterdam is een VOC-fort uit de 17e eeuw, en een van de bekendste bezienswaardigheden van Makassar.
Makassar (van 1971 tot 1999 bekend onder de naam Ujung Pandan) is de hoofdstad van de provincie Zuid-Sulawesi en heeft ruim 1,4 miljoen inwoners (2014). Daarmee is het de enige stad met meer dan een miljoen inwoners in het oosten van Indonesië, en het geldt als een toegangspoort tot dit deel van het land. De luchthaven van Makassar heeft bijvoorbeeld veel vluchten naar de rest van het eiland Sulawesi, de eilanden van de Molukken en Papoea.
8. Batam
De wolkenkrabbers van Singapore gezien vanaf een heuveltje bij de haven van Batam.
Batam is de grootste stad van Indonesië die geen provinciehoofdstad is. De stad ligt in de provincie Riau-eilanden, en de stad bestaat uit het eiland Batam zelf en verschillende omringende eilandjes. De stad heeft ruim 1,2 miljoen inwoners (2016). Batam ligt vlakbij Singapore, en er zijn zeer regelmatige veerboten naar de stadstaat. De stad is onderdeel van de Indonesia–Malaysia–Singapore Growth Triangle met zo’n 9 miljoen inwoners, waar naast Singapore en Batam ook provinciehoofdstad Tanjung Pinang van de Riau-eilanden en de stad Johor Bahru in Maleisië bij horen.
9. Pekanbaru
De Grote Moskee ‘An-Nur’ in Pekanbaru is een icoon van de stad.
De stad Pekanbaru is de hoofdstad van de provincie Riau (vroeger Riouw) in het oosten van Sumatra. De stad heeft een kleine 1,1 miljoen inwoners (2016). Het is een vrij rijke stad doordat er in de omliggende provincie olie en gas gewonnen wordt en er grote rubber-, palmolie en papierplantages zijn. Het Amerikaanse oliebedrijf Chevron heeft een groot kantoor in de stad, en heeft zelfs een hele woonwijk aangelegd voor hun werknemers.
10. Bandar Lampung
Het ‘welkomstmonument’ van de stad Bandar Lampung.
Bandar Lampung is de hoofdstad van de provincie Lampung in het zuiden van Sumatra. ‘Bandar‘ is afgeleid van het Perzische woord voor haven en betekent in het Indonesisch ‘havenstad’. De stad heeft net iets minder dan 1,0 miljoen inwoners (2015). De haven van Bandar Lampung was historisch belangrijk als toegangspoort naar Sumatra, vanaf het dichter bevolkte eiland Java. In de jaren 70 is echter de veerboothaven van Bakauheni aangelegd zo’n 90 kilometer ten zuidoosten van de stad, waardoor de overtocht korter is geworden en de haven van Bandar Lampung een stuk minder belangrijk.
11. Malang
Het stadhuis van Malang, gebouwd gedurende de koloniale tijd in 1927.
Malang is de tweede stad van de provincie Oost-Java, na de hoofdstad Surabaya. De stad heeft zo’n 0,9 miljoen inwoners. Groot-Malang, waar onder andere ook de stad Batu bij hoort, heeft zo’n 2,5 miljoen inwoners. Malang wordt vaak vergeleken met Bandung, omdat deze steden allebei hoger in de bergen liggen en dus een koeler klimaat hebben, en allebei studentensteden zijn. Net ten oosten van de stad liggen de beroemde vulkanen van het nationaal park Bromo-Tengger-Semeru.
Complete lijst van Indonesische steden met meer dan 300.000 inwoners
Hieronder een tabel van de grootste steden van Indonesië op basis van de gemeentegrenzen. Alle gegevens zijn afkomstig van de provinciale statistische bureaus (BPS) en voor zover mogelijk voor het jaar 2015 of 2016.
| # | Stad | Provincie | Inwoners | Opmerkingen |
| 1 | Surabaya | Oost-Java | 2,85 miljoen | |
| 2 | Oost-Jakarta | DKI Jakarta | 2,84 miljoen | deel van Groot-Jakarta |
| 3 | Bekasi | West-Java | 2,71 miljoen | deel van Groot-Jakarta |
| 4 | Bandung | West-Java | 2,48 miljoen | |
| 5 | West-Jakarta | DKI Jakarta | 2,46 miljoen | deel van Groot-Jakarta |
| 6 | Medan | Noord-Sumatra | 2,21 miljoen | grootste stad van Sumatra |
| 7 | Zuid-Jakarta | DKI Jakarta | 2,19 miljoen | deel van Groot-Jakarta |
| 8 | Depok | West-Java | 2,11 miljoen | deel van Groot-Jakarta |
| 9 | Tangerang | Banten | 2,05 miljoen | deel van Groot-Jakarta |
| 10 | Noord-Jakarta | DKI Jakarta | 1,75 miljoen | deel van Groot-Jakarta |
| 11 | Semarang | Centraal-Java | 1,70 miljoen | |
| 12 | Palembang | Zuid-Sumatra | 1,58 miljoen | |
| 13 | Zuid-Tangerang | Banten | 1,54 miljoen | deel van Groot-Jakarta |
| 14 | Makassar | Zuid-Sulawesi | 1,45 miljoen | grootste stad van Sulawesi |
| 15 | Batam | Riau-eilanden | 1,24 miljoen | |
| 16 | Bogor | West-Java | 1,05 miljoen | deel van Groot-Jakarta |
| 17 | Pekanbaru | Riau | 1,05 miljoen | |
| 18 | Bandar Lampung | Lampung | 980.000 | |
| 19 | Centraal-Jakarta | DKI Jakarta | 910.000 | deel van Groot-Jakarta |
| 20 | Malang | Oost-Java | 900.000 | |
| 21 | Padang | West-Sumatra | 900.000 | |
| 22 | Denpasar | Bali | 880.000 | |
| 23 | Samarinda | Oost-Kalimantan | 810.000 | grootste stad van Kalimantan |
| 24 | Banjarmasin | Zuid-Kalimantan | 690.000 | |
| 25 | Tasikmalaya | West-Java | 660.000 | |
| 26 | Serang | Banten | 640.000 | |
| 27 | Balikpapan | Oost-Kalimantan | 620.000 | |
| 28 | Cimahi | West-Java | 590.000 | deel van Groot-Bandung |
| 29 | Jambi | Jambi | 580.000 | |
| 30 | Pontianak | West-Kalimantan | 560.000 | |
| 31 | Solo (Surakarta) | Centraal-Java | 510.00 | |
| 32 | Mataram | West-Nusa Tenggara | 450.000 | |
| 33 | Manado | Noord-Sulawesi | 430.000 | |
| 34 | Cilegon | Banten | 410.000 | |
| 35 | Jogjakarta | Jogjakarta | 410.000 | |
| 36 | Ambon | Molukken | 410.000 | grootste stad van de Molukken |
| 37 | Kupang | Oost-Nusa Tenggara | 390.000 | |
| 38 | Palu | Centraal-Sulawesi | 370.000 | |
| 39 | Bengkulu | Bengkulu | 350.000 | |
| 40 | Kendari | Zuidoost-Sulawesi | 350.000 | |
| 41 | Sukabumi | West-Java | 320.000 | |
| 42 | Cirebon | West-Java | 310.000 |
Van alle grote eilanden en eilandengroepen (Java, Sumatra, Kalimantan, Sulawesi, Kleine Soenda-eilanden en Molukken) staat minimaal een stad in de bovenstaande lijst, met uitzondering van Papoea. De grootste steden van Papoea zijn Jayapura met zo’n 290.000 inwoners en Sorong met ongeveer 230.000 inwoners.
Kaartje van de grootste steden van Indonesië. Steden die onderdeel zijn van een metropoolregio van een andere stad staan niet op de kaart.
Het is duidelijk dat er een concentratie van grote steden is op het eiland Java, en ook Sumatra heeft aardig veel grote steden. Dat is ook niet vreemd, aangezien er van Indonesië’s 255 miljoen inwoners zo’n 140 miljoen (55%) op Java wonen en zo’n 50 miljoen (20%) op Sumatra.
Definitie van ‘stad’
De precieze lijst van grootste steden is moeilijk aan te geven, omdat dat afhangt van de definitie van ‘stad’. Zo kan je rekenen met de inwoneraantallen binnen de gemeentegrenzen (in Indonesië de grenzen van de ‘kota‘) of het inwoneraantal van de hele agglomeratie/metropoolregio (‘wilayah metropolitan‘).
Rekenend met de gemeentegrenzen zijn 7 van de 11 grootste steden van Indonesië onderdeel van de metropoolregio Groot-Jakarta. Jakarta zelf is een provincie (DKI Jakarta) bestaande uit 5 steden, waarvan er vier meer dan 1,5 miljoen inwoners hebben: Oost-, West-, Zuid- en Noord-Jakarta. Alleen Centraal-Jakarta heeft met een kleine miljoen iets minder inwoners. Daarnaast horen ook de voorsteden Bekasi, Tangerang en Depok tot de grootste 11 steden van het land. De tabel hierboven geeft de 42 grootste steden van het land volgens deze berekening.
Rekenend met de inwoneraantallen van de hele metropoolregio is Groot-Jakarta natuurlijke verreweg de grootste agglomeratie van Indonesië, gevolgd door Groot-Bandung, Groot-Surabaya en Groot-Semarang (allemaal op Java). Veel van zulke metropoolregio’s omvatten echter ook grote plattelandsgebieden, waardoor de vergelijking vaak mank gaat.
In de top 11 van grootste steden hierboven worden daarom de inwonersaantallen binnen de stadsgrenzen aangehouden, maar steden die onderdeel zijn van de metropoolregio van een andere stad zijn weggelaten. Alle voorsteden van Jakarta staan dus niet in de lijst.
In de Archipel 