Laatste update: 14 juli 2017 (nieuwe optie: vliegen naar Tasikmalaya)
Pangandaran is een stadje aan de zuidkust van Java, zo’n 200 km ten zuidoosten van Bandung en 250 km ten westen van Jogjakarta. Er zijn verschillende mogelijkheden voor het reizen naar Pangandaran. In dit artikel zijn de reismogelijkheden vliegtuig, trein en bus beschreven vanaf Jakarta, Bandung en Jogjakarta.
De opties
- Per trein: meerdere treinen per dag naar Banjar vanaf Bandung of Jogjakarta. De laatste 65 km van Banjar naar Pangandaran moet je met de bus.
- Per bus: meerdere bussen per dag rechtstreeks naar Pangandaran vanaf Jakarta, Bandung en Jogjakarta. De goedkoopste optie maar minder comfortabel.
- Per vliegtuig (alleen vanaf Jakarta): rechtstreekst naar Jakarta — de duurste optie maar natuurlijk ook verreweg de snelste, met een vluchttijd van een uur vanaf Jakarta.
- Nieuwe optie: per vliegtuig van Jakarta naar Tasikmalaya — vluchttijd van een uur en daarna nog drie uur met de bus.
Wat kies ik?
Vanaf Jakarta is het vliegtuig natuurlijk het makkelijkst en snelst, maar ook relatief duur. Vanaf Bandung en Jogjakarta zijn zowel de bus als de trein een optie. Voordeel van de trein is dat het comfortabeler is, maar nadeel is dat je in Banjar (of Sidareja) alsnog moet overstappen op een bus naar Pangandaran. Voordeel van de bus is dat het goedkoper is en zonder overstap. Nadeel is dat de bus minder comfortabel. Zeker op de route van Bandung naar Pangandaran gaat de bus over slingerende bergwegen. Ook is de reistijd (zeker vanaf Bandung) minder goed te voorspellen doordat er vaak files staan.
Er is geen rechtstreekse verbinding vanaf de internationale luchthaven Soekarno-Hatta van Jakarta naar Pangandaran. De eenvoudigste goedkope manier om direct van het vliegveld naar Pangandaran te reizen is met de bus: neem vanaf de luchthaven de DAMRI-bus naar busterminal Kampung Rambutan in Oost-Jakarta (zie Aankomst en overstappen op Jakarta Airport) of een shuttle-busje naar Bandung (zie Reizen van Jakarta naar Bandung), om daar over te stappen op een bus naar Pangandaran (zie onder bij ‘met de bus‘).
Met de trein naar Pangandaran
De dagelijkse trein Lodaya Pagi, die in Banjar en Sidareja stopt.
Pangandaran had ooit een station (gebouwd in de Nederlandse tijd), maar al sinds 1984 rijden hier geen treinen meer. De dichtstbijzijnde stations zijn nu station Banjar (via de weg zo’n 65 km vanaf Pangandaran) en het kleinere station Sidareja (45 km).
Alle 8 dagelijkse treinen (per richting) tussen Bandung en Jogjakarta stoppen in Banjar. Daarnaast zijn er ook twee treinen per dag van Jakarta via Bandung en Banjar naar Purwokerto (en terug). Hieronder staan enkele van de nuttige treinen vanuit Bandung en Jogjakarta, die in Banjar en/of Sidareja overdag aankomen en vertrekken.
Alle treinen staan in de boekingssystemen onder zowel een naam als een nummer. De luxe eksekutif-klasse treinen zijn het meest comfortabel en ook het snelst, met een reistijd tussen Bandung en Banjar van ongeveer 3¾ uur, en tussen Jogjakarta en Banjar ook ongeveer 3¾ uur. Een enkele reis op beide routes kost ongeveer 250.000 tot 350.000 rupiah (€ 18-25) voor de luxere eksekutif-klasse, 150.000 tot 250.000 rupiah (€ 11-17) voor de bisnis-klasse, en 80.000 tot 100.000 (€ 6-7) voor de ekonomi-klasse. Zie het artikel ‘Treinreizen op Java‘ voor meer informatie en over het kopen van tickets. Zie de website van de Indonesische spoorwegen voor de overige ekonomi-klasse- en nachttreinen.
| Treinnaam (nr.) |
Vertrek | Banjar / Sidareja |
Aankomst |
| ▶ In oostelijke richting (Bandung → Jogjakarta) | |||
| Lodaya Pagi (80) bisnis / eksekutif |
7:20 (BD) | 11:03-11:15 (BJR) 11:47-11:49 (SDR) |
15:12 (YK) |
| Argo Wilis (6) eksekutif |
8:30 (BD) | 12:10-12:15 (BJR) | 15:52 (YK) 20:19 (SGU) |
| Serayu Pagi (216) ekonomi |
9:15 (PSE) 13:10 (KAC) |
17:08-17:20 (BJR) 17:51-17:59 (SDR) |
19:59 (PWT) |
| ◀ In westelijke richting (Jogjakarta → Bandung) | |||
| Serayu Pagi (215) ekonomi |
6:30 (PWT) | 8:26-8:28 (SDR) 9:00-9:10 (BJR) |
13:07 (KAC) 17:13 (PSE) |
| Lodaya Pagi (79) bisnis / eksekutif |
8:08 (YK) | 11:10-11:12 (SDR) 11:54-12:08 (BJR) |
15:48 (BD) |
| Argo Wilis (5) eksekutif |
7:00 (SGU) 11:25 (YK) |
15:09-15:20 (BJR) | 19:06 (BD) |
| Afkortingen van de stations op alfabetische volgorde: BD = Bandung (centraal station Hall), BJR = Banjar, KAC = Bandung Kiaracondong, PWT = Purwokerto, PSE = Jakarta Pasar Senen, SDR = Sidareja, SGU = Surabaya Gubeng, YK = Jogjakarta (centraal station Tugu). | |||
De ‘Serayu’-treinen vanuit Jakarta (station Pasar Senen) naar Banjar zijn erg langzame ekonomi-klasse-treinen. Vanuit Jakarta is het daarom sneller om een trein of bus te nemen naar Bandung en daar over te stappen op een van de andere treinen, of om een rechtstreekse bus te nemen.
Met de bus naar Pangandaran
Busbedrijf Budiman rijdt regelmatig naar Pangandaran vanaf Jakarta, Bandung en Jogjakarta.
Er zijn rechtstreekse bussen naar Pangandaran vanuit Jakarta, Bandung en Jogjakarta. Bustickets zijn te koop bij een loket bij de busterminal of bij de chauffeur of zijn assistent.
Bus Jakarta-Pangandaran: Verschillende busbedrijven rijden van Jakarta en voorsteden rechtstreeks naar Pangandaran. Busbedrijf Gapuraning Rahayu vertrekt ’s ochtends tussen 6:30 en 9:00 en ’s avonds tussen 18:30 en 20:30 enkele keren vanaf busterminal Kampung Rambutan in het zuidoosten van de stad. De ticketprijs is 95.000 rupiah (€ 6,50). De bussen hebben airconditioning.
Busbedrijf Budiman vertrekt daarnaast vanuit de voorsteden Tangerang, Depok, Bekasi en Cikarang rechtstreeks naar Pangandaran. Tickets kosten ongeveer 100.000 rupiah (€ 7). De reistijd van Jakarta naar Pangandaran is gewoonlijk 7 à 10 uur, maar door files kan dit flink oplopen (vooral in het weekend).
Er gaan ook zeer regelmatig bussen van verschillende busbedrijven van Jakarta naar de stad Tasikmalaya, waar je kunt overstappen op vrij frequente bussen naar Pangandaran.
Bus Bandung-Pangandaran: Bussen in oostelijke richting, dus ook naar Pangandaran, vertrekken in Bandung vanaf busterminal Cicaheum ongeveer vijf kilometer ten noordoosten van het centrum. Bussen van het bedrijf Budiman vertrekken overdag (van 5:00 tot 19:00) elk uur. Dit zijn soms bussen met airconditioning, met een ticketprijs van 68.000 rupiah (€ 4,50), en soms bussen zonder airconditioning (58.000 rupiah, € 4,80). De reistijd is gewoonlijk 5 à 7 uur, maar door files kan dit flink oplopen.
Bus Jogjakarta-Pangandaran: Busbedrijf Budiman rijdt vier keer per dag van Jogjakarta naar Pangandaran. Zogenaamde ‘driekwartsbussen’ vertrekken vanaf busterminal Giwangan in het zuidoosten van de stad om 6:30, 7:30, 16:00 en 18:00. De ticketprijs is 85.000 rupiah (€ 5,70) en de reistijd ongeveer 7 à 8 uur.
Per vliegtuig naar Pangandaran
Vliegtuigje van Susi Air op Nusawiru Airport bij Pangandaran.
Er is een klein vliegveldje zo’n 25 kilometer ten westen van Pangandaran. Het vliegveld heet Nusawiru Airport, maar wordt ook vaak aangeduid als Pangandaran Airport. De luchthavencode is CJN, naar het dichtstbijzijnde dorp Cijulang. Het vliegveld ligt op ongeveer 12 kilometer rijden van Batu Karas.
Luchtvaartmaatschappij Susi Air vliegt dagelijks van Jakarta’s tweede luchthaven Halim Perdanakusuma Airport (HLP) naar Pangandaran (Nusawiru). Susi Air is een maatschappij die in heel Indonesië vluchten uitvoert met kleine vliegtuigen naar kleine vliegveldjes. Op de route Jakarta-Pangandaran wordt gevlogen met het vliegtuigtype Cessna Grand Caravan C208B, dat plaats biedt aan 12 passagiers. De maatschappij staat op de zwarte lijst van de Europese Unie.
Het vluchtschema is (met ingang van 26 maart 2017) als volgt. Vluchten zijn dagelijks.
- Vlucht SI234: Jakarta-HLP 8:00 → Pangandaran-CJN 9:00
- Vlucht SI235: Pangandaran-CJN 15:00 → Jakarta-HLP 16:00
Susi Air-tickets
De vaste ticketprijs voor Jakarta-Pangandaran is 943.900 rupiah (€ 67) per persoon voor een enkele reis (inclusief BTW).
Er zijn verschillende manieren om een ticket te kopen. Je kunt een ticket reserveren via de website SusiAir.com, per telefoon (+62 811 211 3080 of binnen Indonesië het gratis nummer 0800 1 22 7874) of bij een Susi Air-kantoor (bijvoorbeeld op de luchthaven Halim in Jakarta). Na het reserveren van een ticket via de website of telefoon moet je binnen 2 uur betalen; daarvoor zijn er in theorie vijf betaalmogelijkheden:
- Betalen bij Indomaret (met je boekingscode kun je betalen bij elke minisupermarkt van Indomaret, die zeker in Jakarta op elke straathoek te vinden zijn)
- Betalen bij een Susi Air-kantoor (bijvoorbeeld op Halim Airport in Jakarta)
- Creditcard (kan in theorie meteen op de website, maar in de praktijk werkt het meestal alleen met een Indonesische creditcard)
- Bankoverschrijving (kan alleen als je een Indonesische bankrekening hebt)
- Betaling via geldautomaat (ATM payment, kan alleen met een Indonesische bankpas bij een Indonesische geldautomaat)
Je kunt maximaal 10 kg bagage gratis inchecken. Je kunt geen extra bagage bijboeken, dus als je bagage te zwaar is betaal je op het vliegveld extra per kilo. De handbagage is maximaal 6 kg per persoon (formaat handtas, geen rolkoffers toegestaan).
Het is toegestaan om (tegen extra kosten) een surfplank mee te nemen aan boord van een vliegtuig van Susi Air. Daarvoor moet je wel vóór het boeken contact opnemen met Susi Air via info@susiair.com of per telefoon (+62 811 211 3080 of binnen Indonesië het gratis nummer 0800 1 22 7874), omdat ze daarvoor een paar stoelen uit het vliegtuig moeten halen om plaats te maken.
Susi Air niet meer van Bandung naar Pangandaran
Susi Air heeft in het verleden ook naar Pangandaran gevlogen vanaf Bandung Airport. Momenteel (2017) wordt er niet meer op deze route gevlogen, en is de de dagelijkse vlucht uit Jakarta de enige lijnvlucht naar Pangandaran. Het is wel mogelijk een vliegtuig van Susi Air te charteren van Bandung naar Pangandaran, maar dat is natuurlijk veel duurder.
Nieuwe optie: per vliegtuig naar Tasikmalaya
Vanaf juli 2017 heeft Wings Air (een dochtermaatschappij van Lion Air) een nieuwe vliegverbinding opgezet naar Tasikmalaya Airport (TSY), 3 km ten oosten van het stadscentrum van ‘Tasik’. Het voordeel van deze vluchten (ten opzichte van die naar Pangandaran) is dat ze met een grotere luchtvaartmaatschappij zijn. Daardoor zijn tickets eenvoudig te boeken via de website LionAir.co.id en via zoekmachines zoals Skyscanner.nl of het Indonesische Traveloka.com. Ticketprijzen liggen rond de 450.000 rupiah (€30) voor een enkele reis.
Het vluchtschema is (met ingang van juli 2017) als volgt. Vluchten zijn dagelijks.
- Vlucht IW1718: Jakarta-HLP 10:35 → Tasikmalaya-TSY 11:30
- Vlucht IW1719: Tasikmalaya-TSY 11:55 → Jakarta-HLP 12:50
Vanaf Tasikmalaya is het nog wel 3 uur met de bus naar Pangandaran, maar het voordeel is dat je een groot deel van de drukke wegen rond Jakarta en Bandung en de bergpas tussen Bandung en Tasikmalaya vermijdt. Het zal waarschijnlijk niet moeilijk zijn om vervoer te vinden van Tasikmalaya Airport naar de busterminal, maar als iemand daar informatie over heeft dan hoor ik het graag hieronder bij de reacties.
In de Archipel 
Damri Vliegveld Jakarta – Rambutan 40.000 rupiah. Vanaf Banjar ook ojek (150.000) naar hotel in Pangandaran of met auto met chauffeur (300.000). U moet natuurlijk afdingen.
Bussen van Rambutan naar Tasikmalaya. Snelste Budiman. Gevolgd door Primayasa en Dua Ibu.
Laatste bus rechtstreeks naar Pangandaran van Rambutan vertrekt rond 20:30.