Het regentschap Zuid-Ogan Komering Ulu (Kabupaten Ogan Komering Ulu Selatan) is een vrij onbekend en dunbevolkt gebied in de bergen van Zuid-Sumatra. In het regentschap ligt het schitterende Ranaumeer, met vlakbij een ruim 1000 jaar oude tempelruïne en de mysterieuze ‘bruidsstenen’.
Het Ranaumeer ligt in het uiterste zuiden van het regentschap Zuid-Ogan Komering Ulu.
Dit artikel is onderdeel van de “Ontdek de archipel“-serie over de steden en regentschappen van Indonesië. De artikelen in deze serie zijn niet bedoeld als encyclopedie, maar als overzicht van interessante feiten en achtergronden over de regio’s van Indonesië en hun ‘claim to fame‘: waar staat de stad of het regentschap bekend om en waarom zou je er op bezoek gaan?
Ontdek…
■ …de ligging (plaatsbeschrijving)
■ …het landschap (natuur en bebouwde omgeving)
■ …de bevolking (demografie en cultuur)
■ …de symbolen (bijv. het wapen en betekenis van de naam)
■ …de geschiedenis (gebeurtenissen in de regio)
■ …de bezienswaardigheden (toerisme)
■ …hoe je er komt (bereikbaarheid)
Ontdek de ligging
Het regentschap Zuid-Ogan Komering Ulu (Ogan Komering Ulu Selatan; vaak afgekort tot Zuid-OKU, OKU Selatan) is het meest zuidelijke regentschap van de provincie Zuid-Sumatra. In het gedeelte van de provincie ten zuiden van de provinciehoofdstad Palembang liggen vijf regentschappen die allemaal genoemd zijn naar het stroomgebied van de rivieren Ogan en Komering, waarvan het westelijke gedeelte Ogan Komering Ulu genoemd wordt: ‘ulu‘ staat voor de bron van de rivier of ‘stroomopwaarts‘. Sinds 2010 bestaat dit gedeelte uit drie regentschappen: OKU, Oost-OKU en Zuid-OKU. De twee oostelijke regentschappen heten Ogan Komering Ilir en Ogan Ilir, waarbij ‘ilir‘ staat voor stroomafwaarts.
Het regentschap Zuid-Ogan Komering Ulu heeft een oppervlakte van bijna 5.500 km2 , iets meer dan de Nederlandse provincie Gelderland. In het zuiden en oosten grenst het regentschap aan de provincie Lampung, in het westen aan de provincie Bengkulu. De afstand vanaf de hoofdplaats van het regentschap, Muaradua, naar de provinciehoofdstad Palembang is over de weg ruim 250 km. De Indonesische hoofdstad Jakarta ligt op een afstand van hemelsbreed ongeveer 350 km.
Ontdek het landschap
Typisch landschap in Zuid-OKU, met beboste bergen, een riviertje, rijstvelden en een dorpje (op deze foto het dorp Muara Sindang met 900 inwoners).
Vooral de (zuid)westelijke helft van Zuid-OKU is bergachtig. Dit is onderdeel van het Barisangebergte dat zich uitstrekt langs de gehele westkant van het eiland Sumatra. De hoogste berg van het regentschap is de Seminung (1.881 m), op de grens met de provincie Lampung. Aan de voet van deze berg ligt het Ranaumeer (Danau Ranau), het op een na grootste meer van Sumatra, na het Tobameer. Richting het (noord)oosten van het regentschap wordt het landschap minder bergachtig. Een groot aantal rivieren, grotendeels zijrivieren van de Komering, loopt vanuit de bergen door dit gebied in de richting van provinciehoofdstad Palembang, waar de Komering uitmondt in de grote Musi-rivier die naar de Javazee stroomt.
Het grootste deel van Zuid-OKU is dunbevolkt met vrij kleine dorpen. Enkel Muaradua is een grotere plaats, met zo’n 45.000 inwoners. Dit is ook de hoofdplaats van het regentschap, met overheidskantoren en de residentie van de regent. De belangrijkste inkomstenbron voor de bewoners is de landbouw, en grote delen van het regentschap zijn dan ook landbouwgrond (o.a. voor rijstbouw en fruitteelt). In de bergen zijn ook uitgestrekte bosgebieden, waaronder een deel voor houtproductie maar ook beschermde natuurgebieden. Het gebied rond het Ranaumeer is aangewezen als officiële toeristische trekpleister met overheidssteun, maar de ontwikkeling hier is nog beperkt en er zijn niet meer dan een paar heel simpele accommodaties, dus ook hier zijn de meeste mensen werkzaam in de landbouw, of in de visserij.
Ontdek de bevolking
In het regentschap Zuid-OKU wonen ongeveer 340.000 mensen.[1] De overgrote meerderheid van de inwoners is moslim (96%), en er zijn kleine minderheden van boeddhisten (2,5%) en hindoes (1%).[2] De bewoners van het gebied behoren tot een aantal verschillende bevolkingsgroepen, waaronder de oorspronkelijke bevolkingsgroepen Daja, Komering, Ranau (een subgroep van de Lampoengers), Haji, Kisam Semende en Ogan, plus ‘immigranten’ uit andere delen van Indonesië zoals Maleiers en Javanen. De lokale talen van deze bevolkingsgroepen worden steeds minder gesproken, en steeds meer vervangen door het in de provincie dominante Palembang-Maleis of de nationale taal Indonesisch.
Ontdek de symbolen
De betekenis van de naam Ogan Komering Ulu Selatan is, zoals boven uitgelegd, “het zuiden van het stroomopwaarts-gedeelte van het stroomgebied van de rivieren Komering en Ogan.” Toen Zuid-OKU zich in 2010 afsplitste van het regentschap OKU werd ook een nieuw wapen ontworpen, waarbij volgens de officiële uitleg de hoofdkleuren blauw en geel staan voor respectievelijk kalmte/vrede en sereniteit.
De vijfhoekige zonnebloem in het midden staat voor de vijf principes van de Pancasila, de filosofische grondslag van de Indonesische republiek, en de vijf dagelijkse gebedsmomenten voor moslims. In de bloem zijn de berg Seminung en het Ranaumeer afgebeeld als symbool voor het natuurschoon in de regio. De zwaluw die omhoog vliegt staat voor vooruitgang en welvaart, en de twee lijntjes daaronder verwijzen naar de twee rivieren Ogan en Komering. De aantallen bladeren, koffiebonen en graankorrels verwijzen elk naar een datum in de geschiedenis van Zuid-OKU. Zo verwijzen de 20 bladeren van de koffieplant rechts naar 20 november 2003: de datum dat wetgeving voor de vorming van het regentschap werd aangenomen.
In het witte lint onderaan staat het motto van het regentschap: ‘serasan seandanan‘. Dit is wellicht in een lokale taal, en betekent volgens de overheid “Één woord, één doel, één wil, samenwerken en voor elkaar zorgen.” Een ander motto dat het regentschap ook gebruikt is “WISATA“, een afkorting voor Wibawa (gezag), Indah (mooi), Sejahtera (welvarend), Adil (eerlijk), Tertib (ordelijk) en Aman (veilig). Het woord ‘wisata‘ zelf betekent daarnaast ‘tocht’ of ‘toerisme’.
Ontdek de geschiedenis
Het gebied van Zuid-OKU ligt niet ver van het hart van het koninkrijk Srivijaya, dat bestond van de 7e tot de 14e eeuw. De hoofdstad van Srivijaya lag ongeveer waar nu Palembang ligt. Het koninkrijk domineerde op Sumatra, westelijk Java en het Maleisische schiereiland, en verspreidde de invloed van de Maleise cultuur in grote delen van Zuidoost-Azië.
De tempelruïne van Jepara (Djapara) genoemd in het Oudheidkundig Verslag van de Nederlands-Indische overheid van 1914.
In 1885 ontdekte de Nederlandse controleur G.A. Schouten de ruïnes van een tempel bij het dorpje Jepara aan de noordkust van het Ranaumeer, zo’n 700 meer van de oever. Bij later onderzoek werd vastgesteld dat de ruïne ongeveer 8,3 bij 9,7 meter groot is, met aan de oostkant nog vier traptreden. Het gebouw was gemaakt van de steensoort andesiet, wat op Sumatra maar weinig voorkomt. Ook is vastgesteld dat er waarschijnlijk nooit muren en een dak gebouwd zijn, dus dat de bouw van de tempel nooit voltooid is. Op basis van een analyse van de bouwstijl en -technieken en vergelijking met andere tempels, wordt ingeschat dat de tempel gebouwd is rond de 9e of 10e eeuw. De tempel vertoont gelijkenissen met hindoetempels in Midden-Java en Jogjakarta uit die tijd.[3] Srivijaya was een boeddhistisch koninkrijk met hindoeïstische invloeden.
Tempelruïne van Jepara.
In het gebied rond de tempel vindt men ook allerlei losliggende stenen. Volgens een lokale legende worden deze ‘batu kebayan‘ genoemd: bruidsstenen. Een figuur dat Si Pahit Lidah (“De Bittere Tong”) heet roept in dat verhaal vanaf de top van de berg Seminung een bruidsstoet toe. Als ze hem niet horen, of in elk geval niet reageren, is De Bittere Tong zo boos dat hij een vloek uitspreekt en alle aanwezigen van de bruiloft verandert in steen. De bruidsstenen zouden dus eigenlijk een soort stenen doodskisten zijn. De Bittere Tong komt in veel volksverhalen uit Zuid-Sumatra voor. Vaak hebben die verhalen een duidelijke moraal, maar bij het verhaal over de bruidsstenen is dat niet zo duidelijk.
Ontdek de bezienswaardigheden
Het Ranaumeer.
Toerisme staat in Zuid-OKU nog in de kinderschoenen. Alleen het gebied rond het Ranaumeer is vrij bekend onder (lokale) toeristen, die er komen voor de mooie uitzichten en de frisse lucht. Veel mensen komen er ook voor een boottochtje, om vers gevangen vis te kopen of om zelf te vissen. Rond het meer zijn vulkanische warmwaterbronnen te vinden, rechtstreeks uit de vulkaan Seminung. De bekendste warmwaterbron is bij het eilandje Marisa, midden op het meer, waar je met een bootje naartoe kunt. Je kunt ook de vulkaan zelf beklimmen, maar er zijn niet zo heel veel mensen die dat doen, dus de paden omhoog zijn vaak overgroeid en moeilijk vindbaar.[4] Het bekendste onderkomen bij het Ranaumeer zijn de bungalows van Wisma Pusri, met prijzen tussen ongeveer 200.000 en 800.000 rupiah per nacht (€ 13-50), afhankelijk van het type bungalow en het seizoen. Verder zijn er enkele goedkopere homestays.
Ontdek hoe je er komt
De enige praktische manier om Zuid-OKU te bereiken is nu over de weg. De afstand naar Muaradua, de hoofdplaats van het regentschap, is vanaf provinciehoofdstad Palembang zo’n 270 km (met de auto 7 uur rijden). De steden Bandar Lampung en Bengkulu liggen beide op een vergelijkbare afstand. Omdat het regentschap niet aan een grote hoofdweg zoals de Trans-Sumatra-weg ligt komen er weinig bussen langs. Er rijden alleen enkele minibussen per dag naar Muaradua vanuit Palembang en Bandar Lampung, en er zijn af en toe directe bussen van Jakarta naar Muaradua of het Ranaumeer. Het stadje Martapura in regentschap Oost-OKU, dat wel aan de Trans-Sumatra-weg ligt en dus door meer bussen wordt aangedaan, ligt op 50 km afstand van Muaradua. In Martapura is ook het dichtstbijzijnde station, met twee treinen per dag naar Bandar Lampung en twee treinen per dag naar Palembang.
Lees verder
- De economie van Sumatra: de nationale energievoorraad
- Reizen van Java naar Sumatra (veerboot of vliegtuig)
- ‘Ontdek de archipel’-serie: artikelen over Indonesische steden en regentschappen
Voetnoten
[1] Statistisch bureau van regentschap Zuid-OKU, 2014: BPS Kab. OKU Selatan.
[2] Statistisch bureau van provincie Zuid-Sumatra, 2015: BPS Prov Sumatera Selatan.
[3] Candi Jepara di Ogan Komering Ulu, Directoraat voor Cultuurbehoud en Musea: DG Cultuur.
[4] Climbing Gunung Seminung: Gunungbagging.com.
In de Archipel 