De uitspraak van het Indonesisch (Bahasa Indonesia) is aan de hand van de schrijfwijze gewoonlijk heel consistent, en voor Nederlanders meestal niet moeilijk uit te spreken. Er zijn wel een aantal letters en lettercombinaties die anders worden uitgesproken dan in het Nederlands. In dit artikel een beknopt overzicht van de uitspraak van de Indonesische taal.
Inhoudsopgave
Uitspraak van de letters
Het Indonesisch gebruikt de 26 letters van het Latijnse alfabet, net als het Nederlands. Bij de meeste letters is de uitspraak net zo als in het Nederlands, met uitzondering van de c, g, j en u. De e wordt vaak als ‘stomme e’ uitgesproken, ook in de eerste lettergreep van een woord (zoals in het Nederlands bij het Indonesische leenwoord senang). Het woord negeri (land) wordt uitgesproken met twee stomme e’s: [n’g’ri]. Verder wordt een k aan het einde van een woord of lettergreep vaak niet uitgesproken: dit is een glottisslag. Zo wordt bapak (vader/meneer) dus uitgesproken als [bappa’]. De letters q, v, x en z komen in het Indonesisch alleen voor in leenwoorden uit vooral het Nederlands, Engels en Arabisch.
| Letter | Uitspraak |
| A | à als in kat á als in ramen |
| B | b als in bed |
| C | tsj zoals in Tsjechië (ch als in Churchill) |
| D | d als in deur |
| E | è als in pet é als in nemen e als in nemen (‘stomme e’) |
| F | f als in fiets (maar vaak uitgesproken als p) |
| G | g als in het Engelse good |
| H | h als in huis* |
| I | i als in tip ie als in niet |
| J | dj (j als in jaguar) |
| K | k als in kast – (glottisslag: een k aan het eind van een woord of lettergreep wordt vaak niet uitgesproken) |
| L | l als in lang |
| M | m als in maan |
| N | n als in naam |
| O | o als in top |
| P | p als in paard |
| Q | uitgesproken als k als in kast (komt alleen voor in leenwoorden) |
| R | ‘rollende r’ zoals in Noord-Nederland |
| S | s als in sap |
| T | t als in trap |
| U | oe als in boer |
| V | v als in veel, maar vaak uitgesproken als p (komt alleen voor in leenwoorden) |
| W | w als in waar |
| X | x als in xenon (komt alleen voor in leenwoorden) |
| Y | uitgesproken als j (y als in yoghurt) |
| Z | z als in zebra (komt alleen voor in leenwoorden) |
* een beroemde uitzondering is de h in het woord tahu in de betekenis ‘weten’. De h wordt dan niet uitgesproken en het woord klinkt als [ta-oe]. Het woord tahu met de betekenis ‘tofoe’ wordt precies hetzelfde gespeld, maar hier wordt de h gewoon uitgesproken, dus klinkt het woord als [tahoe].
Lettercombinaties
Het Indonesisch maakt niet zo veel gebruik van tweeklanken als het Nederlands. De au wordt vaak hetzelfde uitgesproken: de au in saudara klinkt net als de au in het Nederlandse gauw. Ook de tweeklanken ai en oi klinken net zo als je ze in het Nederlands zou uitspreken. De ei komt alleen voor in leenwoorden en klinkt als een combinatie tussen de Nederlandse ei en ee. De ou, eu, ui, aa, oo, ee en uu komen in het Indonesich niet voor als tweeklank.
Als zulke lettercombinaties wél voorkomen, dan worden ze simpelweg uitgesproken als twee losse klinkers, dus het woord maaf (sorry) wordt uitgesproken als [ma-af]. Ook de ai en au worden soms als twee losse klinkers uitgesproken, zo klinkt het woord bau (stank) als [ba-oe].
De ng wordt net zo uitgesproken als in het Nederlandse dingen, met als verschil dat de lettercombinatie in het Indonesisch ook aan het begin van een woord kan voorkomen (vooral in informeel taalgebruik), bijvoorbeeld in ngopi, formeler mengopi (koffie drinken). De ng kan ook voorkomen in combinatie met de g (uitspraak als in Engels good), bijvoorbeeld in tinggal (blijven/wonen). Ook de lettercombinatie ny (uitspraak als in het Nederlandse bonje) kan aan het begin van een woord voorkomen.
De kh tenslotte hoort uitgesproken te worden als de Nederlandse ch in chemie. Deze lettercombinatie komt in het Indonesisch nagenoeg alleen voor in Arabische leenwoorden zoals makhluk (schepsel). Veel Indonesiërs kunnen dit niet goed uitspreken, dus het wordt vaak uitgesproken als een h, een k of iets daar tussenin.
Klemtoon
De klemtoon is in het Indonesisch niet zo belangrijk als in het Nederlands. Bij de meeste woorden van twee lettergrepen wordt een lichte klemtoon op de laatste lettergreep gelegd, en bij woorden met meer lettergrepen vaak op de een-na-laatste lettergreep, maar dit is zeker geen vaste regel. Als er een ‘stomme e’ voorkomt in een lettergreep ligt de klemtoon gewoonlijk niet op die lettergreep. Door sprekers uit verschillende regio’s worden klemtonen vaak ook net anders gelegd, maar dit maakt voor de betekenis niet uit en valt de meeste Indonesiërs ook niet op.
Oude spelling van het Indonesisch
De uitspraken zoals hierboven beschreven zijn op basis van de huidige spelling van het Indonesisch, genaamd Ejaan Bahasa Indonesia (spelling van de Indonesische taal). Tijdens de koloniale tijd werd de Spelling van Ophuijsen gebruikt, gemodelleerd op de spelling van het Nederlands. In de tussentijd is de uitspraak van het Indonesisch niet substantieel veranderd, maar wel welke uitspraak bij welke letter hoort. In de loop der tijd is de spelling enkele keren veranderd: in 1947 werd de Ejaan Republik (Republikeinse spelling) ingevoerd, in 1972 werd die vervangen door de Ejaan yang Disempurnakan (geperfectioneerde spelling) en tenslotte in 2015 werden kleine wijzigingen doorgevoerd en werd de huidige spelling van kracht. De wijzigingen zijn als volgt:
- 1947: oe → u (Bandoeng → Bandung)
- 1947: ‘ → k (glottislag: bapa’ → bapak)
- 1972: tj → c (tjap → cap)
- 1972: dj → j (Djakarta → Jakarta)
- 1972: j → y (ajam → ayam)
- 1972: ch → kh (achir → akhir)
- 2015: de ei is officieel toegevoegd als tweeklank
Van 1946 tot 1972 werden dubbele woorden met een ‘2‘ geschreven, dus anak-anak (kinderen) werd anak2. Sinds 1972 horen zulke dubbele woorden weer volledig uitgeschreven te worden, maar veel mensen schrijven het nog steeds met een ‘2‘. Het wordt echter altijd gewoon als twee woorden uitgesproken.
In de Archipel 