Trump Hotels, het bedrijf van de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump, plant de bouw van twee luxe hotels in Indonesië: een op Bali en een in West-Java. De projecten zijn controversieel om meerdere redenen. Gezien Trumps functie als president van de VS is er het punt van belangenverstrengeling, zeker omdat de lokale partner ook een Indonesische politicus is. Daarnaast geloven de bewoners van Bali dat het geplande hotel in strijd is met lokale regels, en dat het de woede van de hindoegoden zal opwekken.

De plannen

De tempel Tanah Lot aan de westkust van Bali.

Zoals we inmiddels van Donald Trump gewend zijn, worden ook de geplande hotels op de website van Trump Hotels beschreven in de overtreffende trap. Het resort op Bali, dat bekend zal staan als Trump International Hotel & Tower Bali wordt het “grootste en meest geïntegreerde” resort van Bali. Het “buitengewoon luxe” resort zal “de grootste suites en villa’s” hebben met “ongelooflijke voorzieningen” en 6-sterren-service. Het resort zal gebouwd worden aan de westkust van Bali, in de plaats van het bestaande Pan Pasific Nirwana Bali Resort, vlakbij (en met uitzicht op) de tempel Tanah Lot.

Het tweede hotel van Trump in Indonesië staat gepland in de provincie West-Java. Het resort, net als die op Bali ook aangeprezen als 6-sterren-hotel, zal bekend staan als Trump International Hotel Lido. Het komt te liggen bij de golfbaan van de Lido Golf Club aan de westkant van het Nationaal Park Gunung Gede Pangrango, zo’n 25 km ten zuiden van Bogor en 60 km ten zuiden van de hoofdstad Jakarta.

Belangenverstrengeling

Donald Trump heeft beloofd afstand te nemen van zijn bedrijf, en tijdens zijn presidentschap geen buitenlandse zakendeals te doen die tot belangenverstrengeling zouden kunnen leiden. Toch gaan de plannen voor de twee hotels in Indonesië vooralsnog door.

Donald Trump en Hary Tanoe.

Voor de zaken in Indonesië heeft Trump samenwerking gezocht met het Indonesische bedrijf MNC Corporation van zakenman Hary Tanoesoedibjo (vaak kortweg Hary Tanoe). De MNC Corporation heeft meerdere televisiekanalen, een kabelbedrijf, een luchtvaartmaatschappij, een bank en verzekeringsmaatschappij en een projectontwikkelaar. Dat laatste bedrijf (MNC Land) heeft onder andere enkele winkelcentra, kantoorgebouwen en hotels en resorts (waaronder het Pan Pasific Nirwana Bali Resort op Bali, dat twee jaar geleden gekocht werd). Naast zijn vele bedrijven is Hary Tanoe ook actief in de politiek, wat de risico’s op belangenverstrengeling nog groter maakt. In 2014 werd hij voorgesteld als kandidaat vicepresident (hij deed uiteindelijk niet mee aan de verkiezingen) en in 2015 richtte hij zijn eigen partij op, de Indonesische Eenheidspartij (Partai Perindo). Hij heeft aangegeven geïnspireerd te zijn door Donald Trump, en wellicht ook presidentskandidaat te willen zijn bij de volgende verkiezingen in 2019.

Vooral als Hary Tanoe (of zijn partij) een hoge politieke functie krijgt is er natuurlijke enorme belangenverstrengeling. Advocaat en professor Richard Painter, die ook ‘advocaat ethische zaken’ was voor president George W. Bush, zei daarover: “Je zou dan twee wereldleiders kunnen hebben die zakenpartners zijn. Dat maakt neutrale diplomatieke betrekkingen bijna onmogelijk. Dat werkt niet.”

Een ander voorbeeld van belangenverstrengeling van Donald Trump in Indonsië is dat hij Carl Icahn heeft aangesteld als speciaal adviseur. Miljardair Icahn is de grootste aandeelhouder van mijnbouwbedrijf Freeport, dat zo veel zaken doet in Indonesië (waaronder de Grasbergmijn in Papoea, de grootste goudmijn ter wereld) dat het de grootste belastingbetaler van het land is.

Specifiek voor het geplande resort in West-Java is er nog een geval van belangenverstrengeling: de tolweg Bogor-Sukabumi, die langs het geplande resort loopt, wordt gebouwd (op basis van een overheidscontract) door het bouwbedrijf van de MNC Corporation van Hary Tanoe.

Lokale bezwaren op Bali

Tanah Lot gezien vanaf een bestaande golfbaan in de buurt (waar ook al veel protest tegen was).

Op Bali mogen gebouwen niet hoger worden gebouwd dan de hoogte van een palmboom. Volgens sommige inwoners zouden hogere gebouwen de woede van de hindoegoden opwekken. Anderen zien het meer als een manier om de schoonheid van het eiland te behouden. Nadat er in de jaren 70 in Sanur een hotel was gebouwd van 10 verdiepingen is de ‘ongesproken regel’ ook in de provinciale regelgeving vastgelegd (waarbij de hoogte van een palmboom is vastgesteld op 15 meter). Voor het nieuwe resort van Trump zijn nog geen officiële plannen, maar er bestaat veel onrust op basis van de geruchten en vooral ook op basis van het woord ‘Tower’ in de naam van het geplande resort (en daarbij is er onvoldoende vertrouwen in de handhaving door de lokale overheid).

Ook de nabijheid bij de tempel Tanah Lot is controversieel. Tanah Lot is een van de zeven zeetempels van Bali om de zeegoden gunstig te stemmen. De hindoeïstische belangenvereniging Parisada Hindu Dharma Indonesia heeft daarom opgeroepen niets te ontwikkelen dat impact zou kunnen hebben op de tempel.

Boeren in de omgeving zijn bang dat het resort veel groter wordt dan het bestaande resort. Het huidige Pan Pasific Nirwana Bali Resort staat tussen de rijstvelden. De boeren zijn bang dat ze onteigend zullen worden, en de omwonenden zijn ook bang dat het gebied (dat vooral bestaat uit rijstvelden en kleine dorpjes) zal veranderen in een toeristisch centrum met veel restaurants, cafés, massagesalons, etc. De (geruchten over) plannen voor een nieuwe golfbaan bij het resort maken de angst voor onteigening – en daarmee ook het verder verstoren van de tempel – nog groter.