Laatste update: 2 september 2019 (situatie Papoea)
Over het algemeen is Indonesië een veilig land, al zijn er wel een paar risico’s met betrekking tot bijvoorbeeld gezondheid, verkeersveiligheid, natuurrampen en terroristische dreiging. Ook zijn er een paar specifieke gebieden die minder veilig zijn dan de rest van het land.In dit artikel een overzicht van de veiligheid van reizen in Indonesië op basis van persoonlijke ervaringen, gecombineerd met de officiële reisadviezen voor Indonesië als opgesteld door de overheden van Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Australië (onder aan deze pagina staan directe links naar deze reisadviezen).
Let op! Dit artikel is een zo goed mogelijk overzicht van de veiligheidssituatie in Indonesië, op basis van officiële bronnen en actueel in september 2019. De situatie kan altijd veranderen, dus houd het laatste nieuws en actuele reisadviezen in de gaten voordat je op reis gaat.
Inhoudsopgave
Algemeen beeld | Terrorisme | Criminaliteit | Verkeersveiligheid | Natuurrampen | Gezondheid | Speciale wetten en regels | Minder veilige gebieden | Reisadviezen van overheden | Ambassades
Algemeen beeld
Het algemene beeld is dat een reis naar Indonesië doorgaans veilig is. Zoals de Britse overheid schrijft: “Most visits are trouble free.” Dat laat onverlet dat er allerlei risico’s bestaan, en het reisadvies van de Nederlandse overheid voor het gehele land is gewoonlijk ‘code geel’, wat staat voor “Let op, veiligheidsrisico’s”. Die risico’s hebben betrekking op bijvoorbeeld terrorismedreiging, criminaliteit, verkeersveiligheid (ook luchtvaart en veerboten), natuurrampen en gezondheid. Daarnaast zijn bepaalde wetten, regels en lokale gebruiken anders dan in je misschien gewend bent. Tenslotte zijn er enkele regio’s die onveiliger zijn dan de rest van het land (‘code oranje’ of ‘rood’), en waar dus extra voorbereiding en voorzichtigheid geboden is.
Papoea 2019: Per september 2019 is er een gespannen situatie in (delen van) de provincies Papoea en West-Papoea in het oosten van Indonesië. De Nederlandse overheid heeft het reisadvies voor de hele provincie Papoea en voor het grootste deel van West-Papoea (uitgezonderd een deel van Raja Ampat) aangescherpt tot ‘oranje’ (alleen noodzakelijke reizen). Er zijn de afgelopen weken geregeld demonstraties tegen discriminatie van de Papoea-bevolking, tegen de Indonesische regering, en voor onafhankelijkheid. De Indonesische regering heeft duizenden militairen naar het gebied gestuurd, en demonstraties kunnen gewelddadig worden. Het gaat onder andere om de grootste steden Jayapura, Manokwari en Sorong.
Behalve het controleren van het laatste reisadvies van bijvoorbeeld de Nederlandse overheid (zie de links onderaan dit artikel) is het ook aan te raden om een kijkje te nemen in de lokale pers (bijvoorbeeld de Engelstalige kranten The Jakarta Post en Jakarta Globe) of er relevante laatste ontwikkelingen zijn, zoals bijvoorbeeld grote demonstraties, vulkaanuitbarstingen of specifieke terroristische dreiging.
Terrorisme
Net als in Europa is er een risico op terroristische aanslagen. De grootste terroristische aanslag vond plaats in 2002 in het uitgaansleven van Bali. Andere aanslagen waren gericht op een strandclub in Bali (2005), luxe hotels in Jakarta (2003 en 2009), de Australische ambassade (2004), een vestiging van Starbucks in Jakarta (2016) en kerken en een politiebureau in Surabaya (2018). Verschillende overheden waarschuwen voor het risico van aanslagen bij drukke plekken zoals evenementen, vliegvelden, grote internationale hotels, winkelcentra en uitgaansgelegenheden. Het gaat vooral om plekken waar veel buitenlanders komen. De afgelopen jaren zijn er ook enkele kleinere aanslagen geweest die zich richtten op de politie.
De Indonesische autoriteiten hebben de afgelopen jaren laten zien effectief te zijn in het bestrijden van terroristische dreigingen, en veel aanslagen zijn verijdeld en terroristen opgepakt of doodgeschoten. Toch blijven risico’s bestaan. Vooral tijdens niet-islamitische feestdagen (Kerst en nieuwjaar, Chinees nieuwjaar, Nyepi op Bali, Pasen en onafhankelijkheidsdag) ziet de Indonesische politie een verhoogd risico.
Criminaliteit
“Geweld tegenover buitenlanders is uitzonderlijk,” aldus het Belgische reisadvies voor Indonesië. Desalniettemin is het aan te raden om ’s avonds en ’s nachts niet alleen te reizen, of anders gebruik te maken van betrouwbare taxibedrijven. Als je slachtoffer bent van een misdrijf is het belangrijk zo snel mogelijk aangifte te doen bij de Indonesische politie, en de ambassade te informeren voor assistentie. Als je Indonesië verlaat voordat aangifte is gedaan kan de politie geen onderzoek meer doen.
Kleine criminaliteit zoals zakkenrollen komt voor op drukke plaatsen (ook drukke toeristische attracties) en in het openbaar vervoer, en bijvoorbeeld handtassen worden soms gestolen van scooterrijders of voetgangers door dieven op motoren. Ook worden toeristen bij drukke toeristische attracties plaatsen vaak verleid tot het betalen van veel te hoge prijzen voor bijvoorbeeld een gids of chauffeur.
Creditcard- en pinpasfraude komt voor. Het is aan te raden om zo veel mogelijk gebruik te maken van pinautomaten die op een veilige plaats staan, zoals in een bank of een winkel. Geldwisselkantoren staan er (vooral op Bali) om bekend om zeer slechte wisselkoersen te rekenen en/of minder bankbiljetten terug te geven dan waar je recht op hebt.
Corruptie en het geven en accepteren van smeergeld is wijdverbreid in Indonesië, van gemeenteambtenaren en politieagenten tot hooggeplaatste politici. Bij een politiecontrole vraagt de verkeerspolitie geregeld om smeergeld voordat je door mag rijden, zelfs als je niets fout doet. Als je voet bij stuk houdt (of dreigt de ambassade te bellen) is er een grote kans dat je toch wordt doorgelaten. Zie ook eerder artikelen op dit weblog over ‘corruptie‘.
Verkeersveiligheid
Het wegverkeer in Indonesië is zeer chaotisch, en met rijdt aan de linkerkant van de weg. Zowel de Nederlandse als Belgische overheid raadt af om zelf te rijden in Indonesië als je de lokale rijgewoonten niet kent (lees ook ‘zelf scooter- of autorijden in Indonesië‘). Het is in dat geval verstandig om een auto met chauffeur te huren (alle autoverhuurbedrijven bieden dit aan). In de grote steden kan ook een taxi genomen worden, lees het artikel ‘een taxi nemen in Indonesië (praktische tips)‘ voor meer informatie over betrouwbare taxibedrijven.
Veel toeristen huren in Indonesië een scooter. Houd er rekening mee dat scooters in Indonesië gewoonlijk 125cc-motorscooters zijn, waarvoor een scooterrijbewijs (AM) officieel niet geldig is. In het geval van een ongeluk is dan je verzekering dus ook niet geldig. De Indonesische wet schrijft het gebruik van een helm voor. Handhaving van deze regel door de politie verschilt, maar vooral op Bali zijn er regelmatig politiecontroles.
In dichtbevolkte gebieden (o.a. nagenoeg het hele eiland Java en het zuiden van Bali) zijn de wegen niet alleen chaotisch maar ook zeer druk, en er staan vaak files. In Jakarta is het niet ongewoon als een ritje van 25 kilometer per auto meer dan 2 uur duurt. De kwaliteit van de wegen is op Java en Bali redelijk tot goed, maar buiten de steden en hoofdwegen op andere eilanden vaak slecht.
De veiligheid van het openbaar vervoer verschilt sterk. De spoorwegen (vooral op Java) zijn over het algemeen veilig. Busvervoer is vaak onveilig doordat bussen overbeladen zijn en buschauffeurs erg roekeloos rijden. Houd in het openbaar vervoer rekening met zakkenrollers.
Het bootvervoer tussen de Indonesische eilanden kan gevaarlijk zijn, onder andere door achterstallig onderhoud van (veer)boten, overbelading van de schepen en slechte weersomstandigheden, vooral tijdens de regentijd. Niet alle schepen hebben voldoende reddingsboten en -vesten aan boord. Het nationale veerbootbedrijf PELNI, dat langeafstandsroutes vaart tussen alle grote eilanden, wordt over het algemeen als veilig aangeschreven, en ook de grote veerboten op de routes Sumatra-Java, Java-Bali en Bali-Lombok zijn betrouwbaar.
De veiligheid van de luchtvaart in Indonesië verschilt sterk per maatschappij. Veel maatschappijen stonden op de zwarte lijst van de Europese Unie omdat de veiligheidsinspecties door de Indonesische overheid te wensen over lieten, maar in juni 2018 heeft de EU alle Indonesische maatschappijen van de zwarte lijst gehaald. De grote maatschappijen Garuda Indonesia, Lion Air, Batik Air, Citilink en AirAsia worden over het algemeen als meest veilig gezien. Zie het artikel ‘Overzicht: binnenlandse vluchten in Indonesië‘ voor meer informatie. De grootste veiligheidsrisico’s zijn er bij de maatschappijen die met kleine vliegtuigen naar de afgelegen gebieden van Papoea vliegen. De meest recente grote vliegrampen waren vlucht JT610 van Lion Air in 2018 (189 doden) en vlucht QZ8501 van AirAsia in 2014 (162 doden).
Natuurrampen
Op de meeste Indonesische eilanden zijn actieve vulkanen. Houd er rekening mee dat gebieden afgesloten kunnen worden vanwege vulkanische activiteit. Uitbarstingen kunnen ook zorgen voor ontregeling van het openbare leven in bepaalde gebieden, zoals de Merapi bij Jogjakarta (laatste grote uitbarsting 2010) en de Sinabung in Noord-Sumatra (sinds 2010 bijna jaarlijks uitbarstingen). Informeer naar de status van een vulkaan als je van plan bent de vulkaan te beklimmen. De Indonesische overheid houdt de activiteit van de vulkanen bij en heeft een systeem met kleurencodes voor waarschuwingsniveaus: zie de rechterkant van de website van de Volcanology Survey Indonesia (in het Indonesisch, maar de kleurencodes spreken voor zich). De rook van vulkanen kan ook zorgen voor het tijdelijk sluiten van luchthavens, vooral op Bali en in Oost-Java.
In grote delen van Indonesië kunnen ook aardbevingen voorkomen, met nagenoeg elk jaar aardbevingen waarbij slachtoffers vallen. Aan de kust (vooral de westkust van Sumatra en de zuidkust van Java) kunnen tsunami’s voorkomen, met als bekend voorbeeld de tsunami van 26 december 2004 waarbij alleen al in de provincie Atjeh meer dan 100.000 doden vielen. Er zijn waarschuwingssystemen voor tsunami’s (o.a. met sirenes en via televisie) maar die werken vaak niet, zeker bij ‘lokale’ tsunami’s zoals die in Midden-Sulawesi in september 2018. Langs de kust zijn op veel plekken wel duidelijk evacuatieroutes aangegeven naar hoger gelegen gebieden of speciale tsunamibunkers. Als je een aardbeving voelt is het altijd het beste om weg te gaan bij de kust, ook als je geen sirene hoort.
Vooral tijdens het regenseizoen (voor het grootste gedeelte van Indonesië tussen november en maart) kunnen overstromingen en aardverschuivingen voorkomen. In Jakarta leiden overstromingen geregeld tot ernstige verkeershinder en soms tot het afsluiten van de tolweg richting de luchthaven. In andere delen van het land zijn de gevolgen soms ernstiger.
Vooral tijdens de tweede helft van de droge tijd (ongeveer juli tot oktober) komen er vaak bosbranden voor, vooral op Sumatra en Kalimantan (Borneo). De meeste reizigers hebben weinig last van de bosbranden zelf, maar de rook leidt vaak tot hevige smog op de eilanden (en in Maleisië en Singapore), wat kan leiden tot ademhalingsproblemen. Daarnaast leidt de rook soms tot het sluiten van luchthavens.
Gezondheid
In Indonesië komen veel (tropische) ziekten voor, en daarom worden verschillende vaccinaties aanbevolen voor een reis naar Indonesië. Het gaat daarbij onder andere om Hepatitis A en DTP (difterie, tetanus en polio). Op basis van je persoonlijke situatie en reisplan kan een vaccinatiebureau aangeven of ook andere vaccinaties zoals Hepatitis B, buiktyfus, tuberculose of rabiës (hondsdolheid) verstandig zijn. Het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering heeft meer informatie over vaccinaties voor Indonesië.
Malaria komt voor in grote delen van Indonesië, met uitzondering van de meeste grote steden en de meeste delen van Java en Bali. Als je naar een malariagebied gaat is het aan te raden malariatabletten te slikken, naast de standaard antimuggenmaatregelen zoals het smeren van deet en het slapen onder een klamboe (te koop via bol.com: deet, reisklamboes). Naast de malariamug (die ’s nachts actief is) komt ook dengue (knokkelkoorts) voor, dat wordt verspreid door muggen die overdag actief zijn. Ook hiervoor kan deet gesmeerd worden, en op plekken waar veel muggen voorkomen is het verstandig kleding met lange mouwen te dragen.
Kraanwater is in heel Indonesië niet drinkbaar. Drink daarom alleen mineraalwater uit flessen (bekend als ‘Aqua‘ naar het grootste merk mineraalwater) of water dat is gekookt. Houd er bij warungs (eetstalletjes) rekening mee dat groenten gewassen kunnen zijn in kraanwater, of dat ijsblokjes met kraanwater gemaakt zijn. Lees in het artikel ‘Overzicht: uit eten in Indonesië‘ meer over de veiligheid van eetgelegenheden.
De gezondheidszorg in Indonesië is niet op het niveau van Europa, zeker buiten Bali en de grote steden op Java, met uitzondering van sommige dure privéklinieken. Voor zware gezondheidsproblemen of ingrijpende operaties worden patiënten vaak overgebracht naar het buitenland, zoals Singapore. Een goede reisverzekering is daarom belangrijk. Ook de ambulancedienst is beperkt en onbetrouwbaar in Indonesië, en in het geval van een acuut gezondheidsprobleem is het vaak sneller om met een taxi naar het ziekenhuis te gaan dan te wachten op een ambulance.
De laatste jaren zijn er strengere regels voor de verkoop van alcohol. Zo mag op veel plekken geen alcohol meer verkocht worden in minisupermarkten. Dit heeft ertoe geleid dat er vaker zelfgemaakte goedkope sterke drank wordt gedronken en aangeboden. Drink nooit zulke drankjes! Geregeld zit er een grote dosis giftige methanol in, en soms zelfs andere middeltjes als insectenverdelger. In het voorjaar van 2018 zijn in Jakarta en West-Java meer dan 100 mensen omgekomen door het drinken van dergelijke drankjes.
Speciale wetten en regels
Het drugsbeleid in Indonesië is, net als in de meeste andere landen in Zuidoost-Azië, zeer streng. De meeste buitenlanders die in een Indonesische gevangenis zitten zijn veroordeeld voor drugsbezit, -gebruik of -handel. Voor drugssmokkel en -handel kan de Indonesische rechter de doodstraf opleggen. Sommige medicijnen die in Nederland op recept verkrijgbaar zijn, kunnen in Indonesië als drugs gezien worden. Informeer vooraf naar de regels met betrekking tot specifieke medicatie, en neem het altijd mee in de originele verpakking.
In de provincie Atjeh geldt de islamitische Sharia-wetgeving. De sharia heeft daarbij betrekking op het familierecht, oorlogsrecht, contractenrecht en sommige onderdelen van het strafrecht. De meerderheid van de veroordelingen vindt plaats op basis van ongepast contact tussen een ongetrouwde man en vrouw. De sharia-politie patrouilleert op straat en let daarbij vooral op vrouwen zonder hoofddoek, mensen die gokken of alcohol drinken, of ongehuwde stelletjes. Officieel gelden de Sharia-regels niet voor niet-moslims, maar het is aan te raden de regels te respecteren. Ook veel niet-moslim vrouwen dragen in Atjeh een hoofddoek. Zie ook het artikel ‘De Sharia-wetgeving in Atjeh‘.
In de rest van Indonesië geldt de Sharia niet, maar desondanks wordt er verwacht dat je je aan bepaalde ongeschreven regels houdt. Zo wordt op de meeste plaatsen intimiteit in het openbaar (bijvoorbeeld zoenen) niet op prijs gesteld, net als bescheiden kleding (al is bijvoorbeeld op het strand van Bali een bikini geen probleem). In sommige steden, districten of dorpen zijn bepaalde onderdelen van de Sharia officieus van kracht, zoals in de stad Tasikmalaya in West-Java.
Homoseksualiteit is in Indonesië niet verboden, met uitzondering van de provincie Atjeh waar de Sharia geldt. Desondanks is homoseksualiteit niet algemeen geaccepteerd en wordt het homohuwelijk niet erkend. Sommige van de grote steden (vooral Jakarta) en het eiland Bali zijn meer homo-vriendelijk, en daar zijn ook homo-uitgaansgelegenheden te vinden.
Tijdens de islamitische vastenmaand ramadan zijn veel restaurants gesloten, en is het ook voor niet-moslims gangbaar om niet in het openbaar te eten of drinken. Tijdens het Suikerfeest zijn veel restaurants en winkels gesloten. Zie ook het artikel ‘Reizen in Indonesië tijdens de ramadan en het Suikerfeest‘. Op Bali vindt elk voorjaar de ‘Dag van de Stilte’ plaats. Tijdens die dag is alles op Bali gesloten (ook het vliegveld) en is wegverkeer niet toegestaan. Zie ‘Nationale feestdagen van Indonesië‘ voor meer informatie.
Minder veilige gebieden
Terwijl er in het hele land bepaalde risico’s bestaan, zoals hierboven beschreven, zijn er bepaalde regio’s waar extra risico’s zijn. Op basis van actuele gebeurtenissen, bijvoorbeeld demonstraties of natuurrampen, worden soms (tijdelijk) gebieden aan de lijst toegevoegd.
Er zijn politieke spanningen in de provincies Papoea en West-Papoea. De Free Papua Movement strijdt voor een onafhankelijk Papoea, en dit leidt van tijd tot tijd tot geweld tussen de onafhankelijkheidsstrijders en de Indonesische politie en het leger. Er zijn in sommige gevallen ook burgerslachtoffers gevallen, en een paar keer zijn buitenlanders ontvoerd. De Nederlandse overheid adviseert niet te reizen (‘code rood’) naar het gebied rond de berg Puncak Jaya en de stad Timika. De Britse overheid waarschuwt daarnaast ook voor risico’s bij het reizen naar de noordkust rond de provinciehoofdstad Jayapura. De rest van Papoea en vooral West-Papoea is veiliger, maar het is goed om de situatie in de gaten te houden en alert te zijn op onrust. Het uiterste westen van West-Papoea, waaronder de eilanden van Raja Ampat, wordt gezien als veilig. De Morgenstervlag is de vlag van een onafhankelijk Papoea, en het gebruik van de vlag is verboden.
Papoea 2019: Demonstraties tegen discriminatie van de Papoea-bevolking in augustus 2019 zijn uit de hand gelopen, en uitgebreid tot meer algemene demonstraties tegen de Indonesische regering en voor onafhankelijkheid van Papoea. De Nederlandse overheid heeft het reisadvies voor de hele provincie Papoea en voor het grootste deel van West-Papoea (uitgezonderd een deel van Raja Ampat) aangescherpt tot ‘oranje’ (alleen noodzakelijke reizen). Houd het reisadvies van de overheid en het laatste nieuws in de gaten.
Voor het grootste deel van Papoea en West-Papoea heb je, naast een Indonesisch visum, ook een speciale reisvergunning nodig. Een aantal gebieden zijn hiervan uitgesloten, waaronder de hoofdstad Jayapura, het eiland Biak en de stad Sorong (en in de praktijk ook de eilanden van Raja Ampat). Een reisvergunning voor de rest van Papoea kan aangevraagd worden bij een politiebureau in één van de ‘vrije’ steden of in Jakarta.
De Nederlandse overheid geeft aan “extra voorzichtig” te zijn in een paar andere gebieden. De politieke situatie in de provincie Centraal-Sulawesi is gespannen. Vooral in het gebied tussen en rond Poso en Tentana komt activistisch geweld voor, en ook in de provinciehoofdstad Palu. Het gebied rond Poso staat in Indonesië bekend als een basis en opleidingscentrum voor terroristen.
Voor de provincie Atjeh in het noorden van Sumatra waarschuwt de Nederlandse overheid om, zeker in afgelegen gebieden buiten de provinciehoofdstad Banda Atjeh, alleen overdag te reizen, en alleen via hoofdwegen. Er zijn in Atjeh soms politieke spanningen, en de religieuze (Sharia) politie richt zich soms op buitenlanders die zich niet aan de regels houden (bijvoorbeeld het dragen van te strakke kleding of het drinken van alcohol). Zie ook de paragraaf over speciale wetten en regels hierboven.
Op de Molukken (inclusief de provincie Noord-Molukken en de stad Ambon) bestaat een kans op plots oplaaiende ongeregeldheden.
Reisadviezen voor Indonesië door overheden
Veel landen in de wereld stellen reisadviezen op. Hieronder staan links naar reisadviezen voor Indonesië in het Nederlands en Engels:
- Nederland: Reisadvies Indonesië
- België: Reisadvies Indonesië
- Verenigd Koninkrijk: Foreign travel advice Indonesia
- Australië: Smartraveller official advice for Indonesia
- Verenigde Staten: Country information Indonesia
Contactgegevens van ambassades
Het noodnummer in Indonesië is 112, en daarnaast zijn er de speciale nummers 110 voor politie, 113 voor brandweer en 118 voor ambulance. De betrouwbaarheid van deze nummers is echter beperkt. Indien je in Indonesië in de problemen raakt (bijvoorbeeld als je in aanraking komt met de politie, in het ziekenhuis opgenomen wordt, of je paspoort kwijt bent), kun je contact opnemen met de ambassade.
De Nederlandse ambassade is gevestigd in het centrum van Jakarta. De ambassade is 24 uur per dag bereikbaar via het telefoonnummer +62 21 524 82 00. Naast de ambassade heeft Nederland ook drie honorair consulaten in Indonesië, in Surabaya (Oost-Java), Medan (Noord-Sumatra) en Kuta (Bali). Nederlandse reizigers kunnen ook assistentie krijgen via het telefoonnummer van het Ministerie van Buitenlandse Zaken via +31 247 247 247 of via Twitter @247BZ.
Ook België heeft een ambassade in het centrum van Jakarta. De Belgische ambassade is bereikbaar via telefoonnummer +62 21 316 20 30 tijdens kantooruren, en +62 816 947 859 is het noodnummer voor buiten kantooruren. België heeft een honorair consultaat in Surabaya (Oost-Java).
In de Archipel 
Pingback: Het weer in Indonesië (en de beste reistijd) | In de Archipel·