Als je zelf wilt auto- of scooterrijden in Indonesië moet je rekening houden met een internationaal rijbewijs en de lokale verkeersregels. Vooral de ongeschreven regels in het Indonesische verkeer zijn heel anders dan in Nederland. In dit artikel een overzicht van zaken om rekening mee te houden als je zelf de weg op wilt in Indonesië.
Inhoudsopgave
- Zelf rijden of niet?
- Auto of scooter huren
- Rijbewijs en kentekenbewijs
- Verkeersregels
- Brandstoffen en tanken
Zelf rijden of niet?
Het verkeer is vaak zeer chaotisch, zoals op deze foto in Bandung.
Het is voor iedereen een eigen afweging om zelf per auto of scooter de Indonesische weg op te gaan, of toch maar te kiezen voor een huurauto met chauffeur, taxi of het OV. Houd daarbij in eerste instantie rekening met de regels met betrekking tot een (internationaal) rijbewijs en de lokale verkeersregels (zie hieronder).
Het belangrijkste verschil met rijden in Europa is dat verkeersregels, als ze er al zijn, veel minder gevolgd worden in Indonesië. In veel gevallen geldt daarom ‘het recht van de sterkste‘ of de brutaalste. Omdat het daarbij ook nog eens heel druk is op veel wegen is het verkeer in Indonesië erg chaotisch. Persoonlijk zou ik daarom afraden om meteen de eerste dag van je eerste bezoek aan Indonesië zelf de weg op te gaan, maar in elk geval een paar dagen het verkeer aan te kijken en zien hoe iedereen zich gedraagt.
Binnen Indonesië zijn er grote verschillen qua verkeersdrukte, chaos, kwaliteit van de wegen en gedrag van de verkeersdeelnemers. Druk zijn vooral de eilanden Java en Bali, en enkele grote steden en hoofdwegen op andere eilanden. Op Java — vooral rond Jakarta — is het verkeer het meest chaotisch, staan de meeste files en zijn verkeersdeelnemers het meest gehaast en brutaal.
Als er onverhoopt een ongeluk gebeurt is er een grote kans dat de schuld, ongeacht de geldende verkeersregels, bij de buitenlander gelegd wordt. Houd daar rekening mee voordat je besluit dat je er klaar voor bent om je in het verkeer te mengen.
Auto of scooter huren
Gangbare huurvoertuigen in Indonesië: Yamaha Mio (automatische versnelling) en Toyota Avanza (max. 7 passagiers)
In de toeristische gebieden, zoals op Bali, is het eenvoudig om een scooter te huren sepeda motor = motorfiets). Buiten toeristische gebieden is er niet altijd officiële scooterverhuur, maar er is vaak wel iemand die zijn eigen scooter wil verhuren. Meestal is er de keuze tussen scooters met volledig automatische versnellingen (motor matic) zoals de Yamaha Mio en de Honda Vario, en scooters met halfautomatische versnellingen (motor bebek), zoals de Honda Supra X en de Suzuki Smash. Bij halfautomatische scooters moet je wel schakelen, maar is er geen koppeling. Grotere toer- en sportmotoren zijn minder gangbaar en dus ook lastiger te vinden voor verhuuur.
Bij het huren van een auto in Indonesië is het heel gebruikelijk dat er een chauffeur bij zit. Prijzen verschillen heel erg per locatie en per type auto, maar vaak kun je een auto met chauffeur voor een hele dag (bijvoorbeeld 8:00 tot 18:00) huren voor minder dan 500.000 rupiah (€ 35), inclusief benzine. Het wordt wel op prijs gesteld als je daarnaast bijvoorbeeld betaalt voor de lunch van de chauffeur. Als je een auto wilt huren om zelf te rijden moet je dit dus duidelijk aangeven; gangbare termen zijn lepas kunci (“de sleutel loslaten”) of setir sendiri (“zelf rijden”). Huur voor een hele dag (24 uur) is dan vaak minder dan 300.000 rupiah (€ 21), exclusief benzine. Zeker in de grote steden hebben heel veel auto’s automatische versnellingen, omdat dat het continue filerijden een stuk comfortabeler maakt.
Rijbewijs en kentekenbewijs
Internationaal rijbewijs van de ANWB in Nederland.
Een Nederlands of Belgisch (Europees) rijbewijs is in Indonesië alleen geldig in combinatie met een internationaal rijbewijs. Een internationaal rijbewijs is een boekje met daarin in verschillende talen (waaronder Indonesisch) een uitleg van de betekenis van het Europees rijbewijs. Voor de aanvraag van een internationaal rijbewijs neem je je eigen rijbewijs mee plus een recente pasfoto. In Nederland koop je een internationaal rijbewijs bij ANWB-winkels. De prijs is € 18,95 en de geldigheid is 1 jaar. In België vraag je een internationaal rijbewijs aan bij je eigen gemeente en is de geldigheid 3 jaar. De prijs verschilt in België per gemeente, maar is gewoonlijk tussen de € 16 en € 22.
Als je een Indonesische verblijfsvergunning (KITAS of KITAP) hebt kun je ook een Indonesisch rijbewijs (SIM: Surat Izin Mengemudi). Als je voor kortere tijd in Indonesië bent, bijvoorbeeld als toerist, dan is de aanvraag van een Indonesisch rijbewijs officieel niet langer mogelijk, al schijnt het op sommige locaties toch nog te kunnen. De aanvraag van een Indonesisch rijbewijs gebeurt bij de regionale politie (de politie van de stad of het regentschap, genaamd Polres, Polresta of Polrestabes). Dit is een vrij bureaucratisch proces inclusief een gezondheidscheck (bloeddruk en ogen) en soms een theorie-examen (niet overal ook in het Engels beschikbaar) en een praktijkexamen (bijvoorbeeld om pylonnen heen rijden en achteruit inparkeren, niet op de openbare weg).
Scooters in Indonesië hebben gewoonlijk een cilinderinhoud van 113 of 125cc. Die mag je dus niet besturen met een rijbewijs voor een bromfiets (rijbewijs AM voor max. cilinderinhoud 50cc), maar je hebt minimaal motorrijbewijs A1 nodig. Verhuurbedrijven doen meestal niet moeilijk over het verhuren van een scooter aan iemand zonder (juist) rijbewijs, maar bij een politiecontrole kun je hier wel problemen mee krijgen. Ook ben je in het geval van een ongeluk niet verzekerd voor schades, letsel dat je aan anderen aanbrengt, en eventuele juridische kosten.
Voorbeeld van kenteken in Indonesië: geldig tot juli 2017.
Net als in Europa moet je tijdens het rijden altijd het kentekenbewijs (inschrijvingsbewijs) van het voertuig bij je hebben. Het kentekenbewijs heet in Indonesië STNK (Surat Tanda Nomor Kendaraan). Zorg als je een auto of scooter huurt er altijd voor dat ze je de STNK ook meegeven. Bij auto’s wordt deze meestal bewaard in de sleutelhanger, bij scooters onder het zadel. Het kentekenbewijs en het kenteken zelf zijn 5 jaar geldig, en de geldigheidsdatum staat ook op het kenteken zelf. Als het kenteken dus verlopen is kan de politie dat al van afstand zien, dus het is verstandig om een huurauto/-scooter dan niet te accepteren.
Verkeersregels
In Indonesië rijdt men aan de linkerkant van de weg. Dat betekent in theorie dat je rechts moet inhalen, maar in de praktijk wordt er ook vaak links ingehaald (op de snelweg ook over de vluchtstrook). Men haalt ook geregeld in op de weghelft van tegenliggers, zelfs op bergweggetjes vlak voor een ‘blinde’ bocht.
De meest gangbare voorrangsregel is dat het verkeer op de hoofdweg/doorgaande weg voorrang neemt op verkeer dat uit zijwegen komt. Grotere voertuigen zoals bussen en vrachtwagens nemen vaak hoe dan ook voorrang. Seinen met groot licht heeft de betekenis: “ik neem voorrang”, en dus niet zoals in Nederland “ik geef voorrang”. Ook gebruiken bestuurders vaak de toeter om aan te geven dat ze er aan komen en van plan zijn voorrang te nemen.
Officiële snelheidslimiet op deze tolweg: minimaal 60, maximaal 80 km/h.
Officieel ligt de maximumsnelheid vaak op 40 km/h in steden, 70 km/h buiten de bebouwde kom, en 80 of 100 km/h op snelwegen. In de praktijk wordt er echter nooit op snelheid gecontroleerd of gehandhaafd. De snelheid van het verkeer wordt vaak beperkt door drukte op de weg (niet alleen met auto’s en scooters maar ook bijvoorbeeld voetgangers, riksja’s, bussen en etensstalletjes) en de kwaliteit van het asfalt. Op snelwegen (tolwegen) geldt een minimumsnelheid van 60 km/h. Zwaarbeladen vrachtwagens rijden echter geregeld veel langzamer, wat vaak zorgt voor gevaarlijke situaties. Scooters en motoren zijn op de snelweg niet toegestaan.
De bestuurder en passagier voorin de auto moeten een autogordel dragen. Voor de achterbank zijn er geen regels. Bestuurder en passagier(s) van een scooter moeten een helm dragen. Scooters moeten altijd (ook overdag) hun licht aan hebben.
Verkeersborden zijn vrij makkelijk te begrijpen, met als belangrijkste verschil dat waarschuwingsborden geen rode driehoeken zijn (zoals in Europa) maar gele ruiten. Bijna alle verkeersborden zijn met symbolen, en je hoeft er dus geen Indonesisch voor te begrijpen. Een uitzondering is dat er bij verkeerslichten vaak een bordje staat met “belok kiri jalan terus” of iets vergelijkbaars, wat er op duidt dat links afslaan toegestaan is zonder voor het rode licht te wachten.
Deze wegwijzer in Bandung verwijst o.a. naar een hotel, het kantoor van de rector van een universiteit en een factory outlet-winkel.
Bewegwijzering is vaak niet zo duidelijk, om een aantal redenen. Vaak wordt niet verwezen naar een volgende grote stad, maar naar kleine tussenliggende dorpjes of naar de naam van de weg. Soms wordt er gebruik gemaakt van afkortingen (bijvoorbeeld ‘Jateng‘ om te verwijzen naar Jawa Tengah oftewel Centraal-Java). Binnen steden is bewegwijzering vaak gesponsord, waardoor er niet naar een wijknaam verwezen wordt maar bijvoorbeeld naar een hotel, ziekenhuis/kliniek of winkel.
U-bocht.
Vooral in de grote steden is rechts afslaan vaak niet direct mogelijk. In zo’n geval moet je rechtdoor rijden tot een plek waar je een U-bocht kunt maken, om vervolgens terug te rijden en links af te slaan. Omdat het invoegen op de weghelft van de tegenliggers (bij de U-bocht) door de drukte vaak lastig is, staan op zulke plekken vaak (illegale) verkeersregelaars die hierbij helpen, tegen een vergoeding van wat kleingeld (bijvoorbeeld 500 of 1.000 rupiah, enkele eurocenten).
Branstoffen en tanken
Scooters staan in de rij bij een tankstation van Pertamina.
Bij tankstations (pom bensin) in Indonesië is er altijd personeel dat voor je tankt, zowel voor auto’s als voor scooters. Het overgrote deel van de tankstations is van het staatsbedrijf Pertamina. Rond Jakarta zijn er ook enkele tankstations van Shell en Total, maar Pertamina is goedkoper door de overheidssubsidie. Aan het personeel geef je aan welk type brandstof je wilt en hoeveel (in rupiahs, in liters of simpelweg “penuh” = vol).
De gesubsidiëerde benzine (bensin) heet Premium en heeft een octaangetal van 88. De prijs wordt maandelijks door de overheid vastgesteld, en ligt rond de 7.000 rupiah (€ 0,50) per liter. Duurdere, ongesubsidiëerde, soorten benzine met hogere octaangetallen zijn onder andere Pertalite, Pertamax en Pertamax Plus. De gesubsidiëerde diesel heet Solar, heeft een cetaangetal van 48, en kost ongeveer 5.500 rupiah (€ 0,40) per liter. Duurdere, ongesubsidiëerde, soorten diesel met hogere cetaangetallen zijn Dexlite en Pertamina Dex.
Op het platteland, in gebieden waar geen tankstations in de buurt zijn, verkopen winkeltjes vaak benzine in glazen flessen. De literprijzen zijn daar vaak zo’n 500 tot 2.000 rupiah hoger, afhankelijk van de afstand tot het dichtstbijzijnde tankstation
In de Archipel 