In de koloniale tijd zijn er in Nederlands-Indië veel hotels gebouwd. Een klein deel daarvan staat er nu nog steeds. Sommige van deze historische hotels behoren tot de populairste hotels van het land.

Een groot deel van de hotels die gebouwd zijn in de koloniale tijd bestaat inmiddels niet meer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog of net na de Indonesische onafhankelijkheid veranderden de gebouwen veelal van functie en later zijn ze vervallen en gesloopt. Gelukkig zijn er ook enkele koloniale hotels die nog wel bestaan, en die dus ook nog steeds te bezoeken zijn. In dit eerste deel van de serie over koloniale hotels in Indonesië een blik op de art deco-hotels in Bandung (West-Java).

Ontwikkeling van de eerste hotels

Naar aanleiding van de bouw van de Grote Postweg, de verbindingsweg over heel Java, werd Bandung verplaatst. Het dorpje Bandung lag een stukje zuidelijker dan de nieuwe weg en gouverneur-generaal Daendels besloot dat het langs de weg moest liggen. Aan het begin van de negentiende eeuw bouwde de regent van Bandung zijn paleis en het stadsplein ‘alun-alun‘ bij de kruising van de Grote Postweg en de Tjikapoendoeng-rivier (tegenwoordig Cikapundung). Rondom het plein werden een moskee, een markt en een ontmoetingsruimte gebouwd: het begin van de stad Bandung zoals het nu bestaat.

In de negentiende eeuw werden de theeplantages in de hooglanden rond Bandung steeds succesvoller, en de plantage-eigenaren dus steeds rijker. Meer en meer kwamen zij naar Bandung om vakantie te houden of hun collega’s te ontmoeten, en dus was er behoefte aan onderkomen. Langs de Grote Postweg werden kleine herbergen opgericht, en er waren ook slaapplaatsen beschikbaar bij het kruidenierswinkeltje van de familie Thieme.

In 1871 werd het eerste grote hotel gebouwd in Bandung door de familie Homann. Na de aanleg van de spoorlijn van Jakarta (Batavia) naar Bandung in 1880 werd het natuurlijk nog drukker in de stad, wat de hotels ten goede kwam. In 1897 werd de kruidenierswinkel van de familie Thieme overgenomen door de heer Van Deeterkom en hij richtte in het gebouw het Hotel Preanger op, genoemd naar het hoogland van Preanger zoals het gebied rond de stad heette. Nu heet het berggebied Parahyangan. Aan het einde van de negentiende eeuw waren de twee bekendste hotels van Bandung dus een feit.

Hotel Savoy Homann

Het hotel van de familie Homann, gebouwd in 1871, had een neogotische stijl. Het Hotel Homann stond al gauw bekend om de rijsttafel van mevrouw Homann en dus kwamen de plantage-eigenaren maar wat graag naar het hotel om te genieten van de Europees-Indische keuken. Tot op de dag van vandaag is de rijsttafel van het Savoy Homann-hotel een belangrijke trekpleister.

In 1939, vlak voor het begin van de Tweede Wereldoorlog, werd Hotel Homann vervangen door een compleet nieuw gebouw in art deco-stijl. Om de grootsheid van het nieuwe hotel te benadrukken werd de naam veranderd in Savoy Homann.

Het hotel is ontworpen door de Nederlandse architect Albert Aalbers in art deco-stijl. Aalbers had als doel om Bandung een moderne uitstraling te geven en ontwierp naast het hotel ook het hoofdkantoor voor de bank DENIS (‘De Eerste Nederlands-Indische Spaarkas’). Ook het DENIS-gebouw staat er nog steeds, en is nu het hoofdkantoor van de Indonesische Bank BJB.

Sinds 1939 is er aan de buitenkant van het hotel nauwelijks iets veranderd. De lange golvende gevellijnen en het torentje zijn nog net zo opvallend als in de koloniale tijd. De art deco van Hotel Savoy Homann is anders dan art deco in Europa, om met het tropische klimaat om te kunnen gaan. Zo zijn de muren dikker om de warmte buiten te houden en zorgen uitstekende dakranden voor het tegenhouden van direct zonlicht. Aan de binnenkant van het hotel vinden we art deco-vloertegels, glas-in-loodramen en houten meubels. Binnen hebben wel enkele verbouwingen plaatsgevonden; zo is bijvoorbeeld de binnentuin inmiddels overdekt.

Beroemde gasten

In de koloniale tijd was de Britse komiek Charlie Chaplin al eens komen overnachten, en ook na de onafhankelijkheid bleef Hotel Savoy Homann een verblijfplaats voor beroemde mensen. In 1955 werd de Aziatisch-Afrikaanse conferentie gehouden aan de overkant van de straat en toen bleven onder andere de respectievelijk Indonesische, Vietnamese en Joegoslavische presidenten Soekarno, Ho Chi Minh en Tito slapen. De straat voor het hotel, de Grote Postweg, is inmiddels van naam veranderd. De straat heet nu Jalan Asia Afrika, genoemd naar de conferentie.

Meer recent nog, in 1993, verbleven Prins Claus en Willem-Alexander in het hotel tijdens een studiereis naar Indonesië. Schrijver F. Springer verbleef ook in het hotel, en hij schreef daar zijn beroemde boek Bandoeng-Bandung.

Grand Hotel Preanger

Hotel Preanger heeft eigenlijk altijd in de schaduw gestaan van het Savoy Homann aan de overkant van de straat. Het oorspronkelijke gebouw, een typisch voorbeeld van ‘het Indische Bouwen’, moest in 1930 plaatsmaken voor een art deco-bouwwerk. Architect Wolff Schoemaker was hoogleraar aan de Technische Hoogeschool te Bandoeng (tegenwoordig Technologisch Instituut Bandung) en een van zijn studenten was de latere president Soekarno. Soekarno was dan ook een van de assistenten van Wolff Schoemaker bij het ontwerp van het nieuwe gebouw voor het hotel, dat inmiddels Grand Hotel Preanger heette.

Net als bij het Savoy Homann-hotel heeft de art deco van hotel Preanger ook enkele Indische of tropische kenmerken. Het gebouw is in de loop der jaren meerdere keren verbouwd, maar aan de stijl van zowel de buiten- als binnenkant is niets veranderd.

Andere hotels

De architect van Hotel Savoy Homann, Albert Aalbers, ontwierp ook de lobby voor het Grand Hotel Lembang. Lembang is een stadje ten noorden van Bandung in de bergen. Het hotel is nog steeds open en de lobby is er ook nog, maar het hotel is niet populair meer.

Vlakbij Savoy Homann en Grand Preanger staat nog een derde hotel in art deco-stijl. Dit gebouw werd ontworpen door de architect van het Grand Preanger, Wolff Schoemaker, in de jaren 30 van de vorige eeuw. Tijdens de Aziatisch-Afrikaanse conferentie in 1955 was het nog een populair hotel waar veel journalisten verbleven, maar inmiddels is het compleet vervallen. Op de begane grond bevinden zich nog enkele winkeltjes, maar de andere vier verdiepingen staan leeg.

Slapen in een koloniaal hotel

• Het Savoy Homann Bidakara Hotel heeft 185 kamers, waaronder drie ‘Homann Suites‘. Officiële prijzen liggen vrij hoog, maar online zijn vaak al kamers te boeken voor 40 euro per nacht, zoals op Booking.com: Savoy Homann Bandung.
• Het Grand Hotel Preanger wordt gerund door het bedrijf Aerowisata, een dochter van luchtvaartmaatschappij Garuda Indonesia. Het hotel heeft 187 kamers. Een kamer reserveren kan bijvoorbeeld via Booking.com: Grand Preanger Bandung.
• Het impopulaire Grand Hotel Lembang een stuk goedkoper, maar doordat het zo slecht is onderhouden is het deze prijs niet waard.

Zie ook

• ‘Koloniale hotels II: nostalgie in Oost-Java‘: Historische hotels in de provincie Oost-Java, waaronder het bekende Oranje-hotel in provinciehoofdstad Surabaya.
• ‘Straatnamen in Bandung vroeger en nu‘