Waarover gaan de studentenprotesten in Indonesië?

· door · in Nieuws, Politiek. ·

Er vinden deze week grote studentenprotesten plaats in steden in heel Indonesië. De demonstraties richten zich tegen de Indonesische regering en het parlement. Studenten hebben een pamflet opgesteld met zeven eisen. In dit artikel een samenvatting van wat deze zeven eisen inhouden, en waar de protesten dus over gaan.

Veel protesterende studenten dragen het jasje van hun universiteit, wat zorgt voor een kleurrijk geheel.

Korte inleiding

In de afgelopen dagen vinden er in steeds meer steden in Indonesië grote studentenprotesten plaats. De protesten begonnen op donderdag 19 september met een groep studenten die naar Jakarta waren gekomen. Inmiddels zijn er al een paar dagen grote demonstraties in niet alleen Jakarta maar ook bekende studentensteden zoals Bandung, Jogjakarta en Makassar. De protesten hebben zich nu ook verspreid naar andere grote en kleine steden in het hele land.

“De democratie wordt gecorrumpeerd”

Waar de protesten over gaan wordt in het kort duidelijk uit de gebruikte hashtag op sociale media: #reformasidikorupsi. Letterlijk betekent dit “de hervorming (reformasi) is gecorrumpeerd/bedorven”. De reformasi is de hervorming die heeft plaatsgevonden sinds 1998, toen dictator Soeharto gedwongen werd af te treden. Elementen van deze hervorming zijn onder andere een grotere vrijheid van meningsuiting, meer democratie, een kleinere rol voor het leger en een sterker lokaal bestuur. De studenten vinden dat deze positieve ontwikkelingen recentelijk worden ‘bedorven’ door acties van onder andere het parlement. Dat in de hashtag het woord ‘dikorupsi‘ (gecorrumpeerd) wordt gebruikt is niet voor niets: corruptie onder parlementariërs en andere overheidsfunctionarissen wordt als een groot onderdeel van het probleem gezien.

Naast de studentenprotesten zijn er de afgelopen weken ook grote demonstraties in Papoea. Bij confrontaties tussen demonstranten en ordetroepen zijn hier tientallen doden gevallen. Deze demonstraties zijn ook tegen de Indonesische regering maar vooral ook tegen discriminatie en racisme en voor onafhankelijkheid van Papoea (de provincies Papoea en West-Papoea). Deze demonstraties zijn niet direct gerelateerd aan de studentenprotesten, al is punt 4 van het pamflet hieronder wel op Papoea van toepassing.

1. Afwijzing van controversiële nieuwe wetten

“Ik wil verkering kunnen hebben zonder bang te zijn opgepakt te worden”

De protesten zijn begonnen vanwege een nieuw wetsvoorstel, namelijk een herziening van het wetboek van strafrecht (RKUHP). Het Indonesische wetboek van strafrecht is nog hetzelfde als het in 1915 ingevoerde Wetboek van Strafrecht voor Nederlands-Indië. Al vaker is er getracht dit uit de koloniale tijd stammende wetboek te moderniseren, maar nu is er verontwaardiging over verschillende van de 628 voorgestelde nieuwe artikelen.

  • Artikel 218 perkt de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid in. In het artikel staat namelijk dat belediging van de president of vicepresident strafbaar wordt, en dat er tot 3½ jaar gevangenisstraf op komt te staan.
  • Artikelen 251 en 470-472 maken alle vormen van abortus strafbaar voor zowel de zwangere als het medische personeel.
  • Artikel 417 regelt een gevangenisstraf van een jaar voor overspel. Onder overspel wordt in het artikel echter alle seks buiten het huwelijk gerekend. De toeristische sector op Bali heeft al aangegeven bang te zijn dat het toerisme zal instorten als gevolg van deze maatregel.
  • Daklozen krijgen een boete van een miljoen rupiah (€ 65), volgens artikel 432. Volgens critici leidt dit niet tot minder daklozen maar enkel tot grotere problemen voor mensen die dakloos raken.
  • Het “aanbieden of laten zien” van anticonceptiemiddelen aan minderjarigen wordt verboden volgens artikel 414. Daarmee wordt seksuele voorlichting dus in de praktijk strafbaar, met een maximale gevangenisstraf van zes maanden.
  • De maximale gevangenisstraf voor corruptie wordt twee jaar. In het oude wetboek is dat nog zes jaar, en soms zelfs meer.
  • Op godslastering komt, volgens artikel 313, een gevangenisstraf van vijf jaar te staan.
  • Het bedrijven van ‘zwarte magie’ wordt een misdrijf volgens artikel 252. Bepaalde vormen van zwarte magie of ‘hekserij’ zijn nog gangbaar bij inheemse bevolkingsgroepen op bijvoorbeeld Kalimantan, dus dit artikel wordt gezien als discriminatie van minderheden.
  • Aan artikel 421 over ‘obsceniteit’ is specifiek toegevoegd dat dit ook duidt op handelingen tussen mensen met hetzelfde geslacht, zoals een zoen.

Naast het wetboek van strafrecht zijn de demonstranten ook tegen de nieuwe wetsvoorstellen voor de mijnbouwwet, landerijenwet, gevangeniswet en arbeidswet. Het gaat hierbij om wijzigingen die corruptie makkelijker maken of onbestraft laten, die inspraak van burgers inperken, etc.

“Op de KPK en rechten van het volk wordt gekort?”

Twee andere nieuwe wetten zijn inmiddels al aangenomen, en de demonstranten willen dat dit wordt teruggedraaid. De KPK is de Indonesische anti-corruptie-commissie die de afgelopen jaren talloze corrupte politici heeft opgepakt en berecht. In de nieuwe KPK-wet (UU KPK) wordt de macht van deze commissie sterk ingeperkt en wordt de invloed van regering en parlement op de instantie uitgebreid. In de praktijk wordt de slagkracht van de KPK sterk verminderd en is de kans klein dat ze nog parlementariërs kunnen berechten. Ook de nieuwe wet op watervoorraden (UU SDA) is problematisch: in deze wet zijn alle watervoorraden in het land officieel staatseigendom geworden en stelt de overheid strenge eisen aan het gebruik van water door private partijen. Er wordt gevreesd dat ook gemeenschappen van boeren hierdoor aan ingewikkelde (en dure) voorwaarden zullen moeten gaan voldoen voor het gebruik van bijvoorbeeld rivierwater.

Twee andere wetsvoorstellen moeten volgens de studenten juist wel snel worden ingevoerd. De eerste daarvan is wet op uitbanning van seksueel geweld (UU PKS). Dit voorstel bestaat uit verschillende beleidsinstrumenten die seksueel geweld moeten helpen voorkomen, strengere straffen voor daders en meer hulp voor slachtoffers. Het andere wetsvoorstel is de wijziging van de wet voor huishoudelijke hulpen (RUU PRT), die moet leiden tot betere bescherming voor mensen die werken als huishoudelijke hulp. In die nieuwe wet staat onder andere een minimumloon, maximale werktijden en beleid voor het beschermen tegen geweld. Al in 2004 werd dit wetsvoorstel ingediend, maar het is nog altijd niet aangenomen.

2. Ontslag van problematische KPK-leiders

Zoals hierboven al aangegeven is de KPK de anti-corruptie-commissie. Door middel van de nieuwe KPK-wet wordt de macht van de instantie sterk ingeperkt en krijgen corrupte politici dus meer vrij spel. Het lijkt vrij duidelijk dat dit is omdat veel parlementariërs zelf zeer corrupt zijn, en hiermee toekomstige problemen voor zichzelf denken te kunnen voorkomen.

Een ander probleem van de KPK is dat leidinggevenden en commissieleden binnen de KPK worden aangewezen door een presidentiële commissie en het parlement. Kandidaten voor hoge posities binnen de KPK zijn de laatste tijd geregeld ‘problematisch’. Zo hebben sommige van hen in het verleden smeergeld aangenomen, terwijl er ook gevallen zijn waarbij kandidaten ethische normen hebben overschreden of de rechtsgang hebben belemmerd.

3. Verbod op publieke functies voor militairen en agenten

Tijdens de tijd van Soeharto (1967-1998) had het Indonesische leger een grote invloed in de maatschappij en in de politiek. In de reformasi is de macht van het leger verminderd en is de politie afgesplitst en onder het ministerie van binnenlandse zaken geplaatst in plaats van het ministerie van defensie. Toch is het nog steeds gebruikelijk dat hoge militairen tegelijkertijd ook hoge publieke functies krijgen. Zo werd begin dit jaar luitenant-generaal van de landmacht Doni Monardo ook benoemd als hoofd van de nationale rampenbestrijdingsdienst (BNPB). De nationale mensenrechtencommissie (Komnas HAM) heeft aanbevolen om een strakkere scheiding tussen de strijdkrachten en de overheid in te voeren en dubbelfuncties niet meer toe te staan. De studenten scharen zich hier dus achter.

4. Einde aan militarisme in Papoea en vrijlating van politiek gevangenen

Zoals bovenaan dit artikel aangegeven vinden er in deze periode ook grote demonstraties plaats in Papoea, tegen discriminatie en voor onafhankelijkheid. De studentenprotesten die in de rest van Indonesië plaatsvinden zijn zeker niet voor onafhankelijkheid van Papoea. Ze zijn echter wel tegen de harde aanpak die de Indonesische regering al jaren (of decennia) lang toepast in Papoea, met vaak grootschalig optreden van het leger en het oppakken van politieke tegenstanders. De studenten staan voor “demilitarisatie en een vredige dialoog”.

5. Einde aan criminalisering van activisten

President Joko Widodo met Pinokkio als zijn schaduw.

Net als dat politieke tegenstanders in Papoea geregeld in de gevangenis belanden, krijgen ook activisten op andere terreinen in Indonesië vaak met justitie te maken. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om klokkenluiders die corruptie onder de aandacht brachten, milieuactivisten die protesteerden tegen een vervuilende fabriek en protestanten die de opening van een goudmijn in een beschermd natuurgebied probeerden te voorkomen. Door de herziening van het wetboek van strafrecht (zie punt 1) is de verwachting dat nog veel meer activisten in de gevangenis zullen belanden. Zo zullen makers van spotprenten die de president beledigen, zoals bijgevoegde van het tijdschrift Tempo, in de cel kunnen belanden.

6. Stop de bosbranden in Kalimantan en Sumatra en bestraf verantwoordelijke bedrijven

Bosbrand in Riau (Sumatra).

Elk jaar zijn er grote bosbranden op vooral de eilanden Sumatra en Kalimantan. Dit jaar zijn de branden zeer hevig, en dat leidt tot grote rookoverlast op deze eilanden en ook in onder andere Singapore en Maleisië. De bosbranden vinden jaarlijks plaats in de loop van het droge seizoen. Ze zijn meestal het gevolg van illegale ‘slash-and-burn‘-praktijken (ook bekend als brandlandbouw), waarbij woeste grond in brand wordt gezet om het vrij te maken voor landbouw. Vaak lopen zulke branden uit de hand en vliegt ook oerwoud in de fik. Omdat grote delen van Sumatra en Kalimantan bestaan uit veengebied is ook de bodem zeer brandbaar. Volgens het rampenbureau zijn er zeker 3600 brandhaarden. De overheid heeft duizenden militairen en andere rampenbestrijders naar het gebied gestuurd om de branden te bestrijden, maar nog zonder veel succes. In verschillende steden op Sumatra en Kalimantan werden de afgelopen dagen luchtkwaliteitswaarden (Air Quality Index of AQI) gemeten van boven de 400 of zelfs 500. Een goede/veilige luchtkwaliteit is een AQI onder de 50. Boven de 150 wordt de luchtvervuiling al als ‘ongezond’ bestempeld en boven de 300 als ‘gevaarlijk’.

De studenten vinden ten eerste dat de overheid meer moet doen om de branden te bestrijden. Nog belangrijker is echter dat er iets gedaan moet worden aan de oorzaak ervan. De brandlandbouw wordt vaak toegepast door of in opdracht van grote bedrijven die bosgebied vrij willen maken voor het aanleggen van reusachtige plantages, bijvoorbeeld voor palmolie of rubber. Deze bedrijven vaak ingewikkelde constructies met internationale moederbedrijven en joint ventures, en mede daardoor lukt het de overheid niet om de verantwoordelijken te vinden en te bestraffen. De protesterende studenten vragen voor een veel strenger beleid en het actief opsporen van daders en verantwoordelijken.

7. Oplossing voor straffeloosheid bij mensenrechtenschendingen

De volledige eis is “oplossen van mensenrechtenschendingen; voor de rechter brengen van mensenrechtenschenders, inclusief hoge politici; en herstel onmiddellijk de rechten van slachtoffers”. Het gaat hierbij onder andere om het berechten van mensen die verdacht worden van mensenrechtenschendingen in Oost-Timor in de periode rondom het referendum voor onafhankelijkheid in 1999. Een van de bekendsten daarvan is Wiranto, die destijds commandant van de strijdkrachten was en tegenwoordig een hoge minister. Ook wordt er gekeken naar de anti-terreureenheid Densus 88 die verschillende keren terreurverdachten heeft gedood zonder proces.

Lees ook…

Plaats een reactie