Behalve de vele verschillende heerlijke gerechten van de Indonesische keuken, onlangs besproken in het artikel ‘Top 11: lekkerste Indonesische gerechten‘, zijn er in Indonesië ook talloze lekkere snacks. In dit artikel een overzicht van 11 van de lekkerste en populairste zoete en hartige snacks in de archipel.
1. Martabak telur
Martabak is een soort gevulde pannenkoek en een van de meest populaire snacks van Indonesië. De hartige variant wordt martabak ‘telur‘ (ei) genoemd om het te onderscheiden van de zoete variant (zie nr. 2 hieronder). De hartige martabak komt oorspronkelijk uit het Midden-Oosten en is bekend in grote delen van Azië. De Indonesische versie bestaat vaak uit deeg met rund- of geitenvlees, lente-ui, ei, zout en allerlei kruiden. De martabak wordt gebakken in een grote platte frituurpan. De martabak wordt vaak gegeten met rauwe chilipepers.
2. Martabak manis
De martabak manis (zoete martabak) wordt meestal verkocht door dezelfde kraampjes als de hartige (zie nr. 1 hierboven). Net als de hartige variant is martabak manis een gevulde pannenkoek, maar in dit geval is het echt een Indonesische uitvinding (niet uit het Midden-Oosten) en het deeg en de kooktechniek zijn compleet anders. De zoete martabak wordt gebakken in een speciale koekenpan. Bovenop het deeg wordt boter toegevoegd en vervolgens beleg naar keuze, zoals pinda’s, hagelslag, rozijnen of chocolade. Als de martabak klaar is wordt het dubbelgevouwen zodat het beleg in het midden zit. Om zich te onderscheiden hebben veel martabak-verkopers tegenwoordig heel veel verschillende keuzes aan beleg, zoals bijvoorbeeld Kitkat of Nutella. Op sommige plekken in Indonesië worden andere namen gebruikt voor martabak manis, waaronder terang bulan (letterlijk ‘maanlicht’) en martabak Bangka (oftewel het recept van het eiland Banka).
3. Perkedel
Het woord ‘perkedel‘ is afgeleid van het Nederlandse woord frikadel (niet frikandel). Terwijl de frikadel een soort gehaktballetje is, zit er in een perkedel meestal geen vlees. Een perkedel is een gefrituurde snack (meestal een balletje of schijfje) gemaakt met aardappelpuree, mais, tofoe of andere ingrediënten. Perkedel wordt soms als tussendoortje gegeten, maar vaak ook als bijgerecht bij de maaltijd. Zoals veel hartige snacks wordt de perkedel vaak gegeten met rauwe chilipepers. Gezien de goedkope ingrediënten kost een perkedel vaak maar 1.000 rupiah (€ 0,07). Vergelijkbaar met perkedel is bakwan (in West-Java genaamd bala-bala): een groentemengsel gedompeld in een meelbeslag en gefrituurd. Samen worden dit soort snacks ook ‘gorengan‘ genoemd, en vaak worden verschillende types gorengan door één kaki lima (straatverkoper) verkocht.
4. Tahu goreng
Tahu goreng, oftewel ‘gebakken tofoe’, is een populaire snack in heel Indonesië. De tofoe wordt ondergedompeld in een mengsel van zoutwater en knoflook voor het bakken, waardoor het veel smaakvoller is dan naturel tofoe. Het wordt gewoonlijk geserveerd met rauwe chilipepers. Varianten van de tahu goreng zijn bijvoorbeeld tahu isi (gebakken tofoe gevuld met bijvoorbeeld taugé, wortel of rundergehakt) en tahu gejrot uit Cirebon (gebakken tofoe gemend met een zoetpittige saus met o.a. chilipepers, palmsuiker en zoete ketjap). In onder andere West-Java wordt tahu goreng vaak geserveerd als bijgerecht bij de maaltijd, bijvoorbeeld bij rijst met kip. Tahu goreng is een snack die behoort tot de ‘gorengan‘ (snacks gedompeld in een meelbeslag en gefrituurd, zie ook nr. 3).
5. Otak-otak
Otak-otak zijn gegrilde viskoekjes. De viskoekjes bestaan vaak uit makreel gemengd met tapioca- of sagozetmeel en sjalotten, knoflook, chilipepers, citroengras en kokosmelk, en worden verpakt in een bananenblad. De naam ‘otak-otak‘ betekent ‘hersenen’, wat duidt op het uiterlijk van de snack en niet op de ingrediënten. De snack kan op veel plaatsen in het land gevonden worden, maar is vooral populair in Makassar (Zuid-Sulawesi), Palembang (Zuid-Sumatra, vaak met een zoetzure saus zoals op de foto) en Jakarta (vaak met pittige pindasaus). De snack wordt veel verkocht door straatverkopers, maar ook vaak als bijgerecht in visrestaurants.
6. Kroepoek
Kroepoek (Indonesisch: kerupuk) is natuurlijk heel bekend in Nederland. Het gaat dan vaak om de variant kerupuk udang oftewel garnalenkroepoek, maar in Indonesië zijn er veel meer verschillende soorten. In alle gevallen gaat het om tapiocameel dat met vermalen en gedroogde ingrediënten (zoals garnalen) wordt gemengd en dan wordt gefrituurd. Zo bestaat er bijvoorbeeld kerupuk gendar met rijst en specerijen, kerupuk bawang met ui en knoflook en kerupuk ikan met vis. Vergelijkbaar met kroepoek zijn kriepiek (keripik) waar onder andere de snacks gemaakt van aardappel (chips) en melindjonoten (emping) onder gerekend worden en rempeyek waar in plaats van vermalen ingrediënten (ook) grotere stukken worden toegevoegd, zoals hele pinda’s.
7. Lemper
Lemper (uitgesproken met twee keer een ‘stomme e’) is een rolletje van kleefrijst ingepakt gevuld met kip, vis of abon (gekruid rundvlees, in het Nederlands ook wel genoemd ‘apenhaar’). De vulling wordt gewoonlijk gekruid met knoflook, koriander, komijn, limoenblad, zout en peper. De rijst wordt gekookt met zout en kokosmelk, en als het is afgekoeld wordt de rijst om de vulling heen gerold en ingepakt in een bananenblad. Dit pakketje wordt vervolgens gestoomd of gegrild. Lemper is een Javaanse snack, waarschijnlijk oorspronkelijk uit Centraal-Java of Jogjakarta.
8. Pisang goreng
Pisang goreng, oftewel gebakken banaan, is een gefrituurde snack bestaande uit (bak)banaan gedoopt in een mengsel van meel, ei en suiker. De snack wordt vaak gegeten bij de koffie of thee. Aan de ‘standaard’ pisang goreng worden soms ook extra toppings toegevoegd zoals kaas, chocolade en/of gecondenseerde melk. Een variatie op pisang goreng uit de stad Bandung is pisang molen, waarbij de banaan verpakt wordt in bladerdeeg en niet gefrituurd wordt maar gebakken in de oven.
9. Tempé
Net als tofoe (zie nr. 4) wordt ook tempé (in het Indonesisch tempe zonder streepje) gemaakt van sojabonen, met als een van de verschillen dat tempé gemaakt is van gefermenteerde soja. Tempé wordt oorspronkelijk vooral gegeten op het eiland Java. Het wordt gebruikt in allerlei gerechten (vaak gemengd met groenten) en in verschillende varianten gegeten als snack: bijvoorbeeld met zoete ketjap, dun gesneden en krokant gefrituurd, of als tempe penyet met pittige sambal.
10. Klepon
Klepon is een snack die hoort bij de ‘jajanan pasar‘ oftewel marktsnacks, omdat het traditioneel ’s ochtends vroeg op de markt verkocht werd. Klepon zijn groenkleurige balletjes van kleefrijst of rijstdeeg gevuld met vloeibare palmsuiker (“Javaanse suiker”) en omhuld met kokosschaafsel. Als je in een klepon bijt dan ‘ontploft’ de palmsuiker dus je kunt ze het beste in één keer met gesloten mond opeten. Een andere naam voor klepon, gebruikt op Sumatra en ook in Maleisië, is ‘onde-onde‘. Op Java (en ook bij toko’s in Nederland) is onde-onde echter een andere ronde snack: een balletje van rijst- of tarwedeeg omhuld met sesamzaad en meestal gevuld met mungbonen.
11. Serabi
Serabi is een traditioneel pannenkoekje gemaakt met rijstmeel en kokosmelk, meestal gezoet met kokosbloesemsuiker. In West-Java wordt ook wel een hartige variant gemaakt met ‘oncom‘ (gefermenteerde bijproducten van voedselproductie). De serabi uit Jakarta (ook genaamd ‘kue ape‘) is in het midden wat dikker en groengekleurd (door pandanblad) en aan de rand dunner en krokant. Vanwege deze vorm staat de snack ook bekend als ‘kue tetek‘: ‘tietenkoek’ (zie foto).
In de Archipel 
Jammer dat er niet even een eervolle vermelding gemaakt wordt dat, hoewel misschien niet behorende tot de 11 populairste, de risolles, de loempia, onde-onde en het Indische pasteitje veel gegeten populaire snacks zijn.