Naast de veel bezochte eilanden Bali en Java, heeft ook het enorme eiland Sumatra veel te bieden aan reizigers. Dit artikel beschrijft een mogelijke reisroute van ongeveer twee weken over een deel van dit eiland.
Sumatra is een erg groot eiland (zo’n 11x Nederland) en tijdens een reis van enkele weken kun je dus maar een deel van het eiland zien. Vanaf het uiterste zuiden (waar de veerboot naar Java vertrekt) tot het uiterste noorden (de stad Banda Atjeh) is het zo’n 2.400 kilometer en met een rechtstreekse bus duurt die reis zo’n 3 dagen en nachten. Een groot deel van de bekende toeristische bestemmingen bevindt zich echter in twee van de acht provincies: West-Sumatra en Noord-Sumatra.
Route
De route in dit artikel gaat van Padang, de hoofdstad van West-Sumatra, naar Medan, de hoofdstad van Noord-Sumatra. Het kan natuurlijk ook precies andersom, van Medan naar Padang. De reis zoals hier beschreven duurt 16 dagen. Sla bijvoorbeeld het Maninjaumeer of Berastagi over als je precies twee weken hebt.
Route: Padang → Bukittinggi → Maninjaumeer → Tobameer → Berastagi → Bukit Lawang → Medan
Let op: de reis tussen West-Sumatra (rond Bukittinggi) en Noord-Sumatra (het Tobameer) duurt zo’n 16 uur. Prijzen genoemd in dit overzicht zijn indicaties, en afhankelijk van prijsstijgingen, seizoensschommelingen en de wisselkoers.
Padang
📍 1 nacht: aankomst op Sumatra en de keuken van Padang
Het vliegveld van Padang (PDG) is makkelijk te bereiken vanaf Jakarta, met meer dan 20 retourvluchten per dag. Er zijn ook meerdere vluchten per dag vanaf Medan en vanaf Kuala Lumpur in Maleisië. Padang zelf is een niet al te mooie stad met bijna een miljoen inwoners. De meeste toeristen verblijven hier niet te lang, om gauw door te reizen naar de bergen in het achterland of de Mentawai-eilanden. In de stad zijn niet zo veel bijzondere bezienswaardigheden, maar je kunt er een kijkje nemen bij de grote traditionele markt Pasar Raya Padang. Het bekendste van Padang is de lokale cuisine met de bijzondere stijl restaurants en bekende gerechten zoals rendang. Als je wel langer in Padang blijft kun je uitstapjes maken in de omgeving naar bijvoorbeeld het strand Bungus ten zuiden van de stad, of de bergen in.
🏨 Hoteltip: de meeste hotels zijn in het zuidelijke deel van de stad, niet te ver van de kust. Een prima optie in die buurt is het Oxville Hotel, met kamers voor ongeveer € 30. Er zijn ook allerlei goedkopere pensions en hostels, zoals het Riverside Hostel.
🚌Van Padang naar Bukittinggi (3 uur): bussen vertrekken vrij regelmatig vanaf winkelcentrum Basko Mall, de prijs is zo’n 20.000 rupiah (€ 1,25). Vraag bij je hotel om meer informatie.
🚌 Van Padang naar het Maninjaumeer (5-6 uur): met het OV neem je eerst de bus naar Bukittinggi, en daar stap je over in een andere (mini)bus naar het meer. De bus van Bukittinggi naar Maninjau doet er 1,5 à 2 uur over, en rijdt o.a. via 44 haarspeldbochten. Met een huurauto kun je vanaf Padang een kortere route rijden, in 3 à 4 uur naar het Maninjaumeer.
Bukittinggi
📍 3 nachten: bergachtige omgeving met een vleugje koloniale geschiedenis
Het beroemde torentje Jam Gadang, met op de achtergrond de bergen.
Bukittinggi betekent letterlijk ‘hoge heuvel(s)’ in het Indonesisch. Het bekendste gebouw van de stad is de Jam Gadang, de Grote Klokkentoren, een cadeau van koningin Wilhelmina uit 1926. In de stad is verder een oud Nederlands fort, ‘Fort De Kock’. De belangrijkste bezienswaardigheden zijn echter buiten de stad. Bezoek bijvoorbeeld de kloof Sianok, de ‘grand canyon van West-Sumatra’, aan de rand van de stad. Vlak daarbij is ook de ‘Japanse Tunnel’ (Lobang Jepang), een ondergrondse bunker en gangenstelsel dat tussen 1942 en 1945 in opdracht van de Japanse bezetter door Indonesische dwangarbeiders gebouwd werd. In de bijna anderhalve kilometer lange tunnels zijn onder andere een gevangenis, martelkamers, munitieopslag, spionagekamers, keukens en slaapplaatsen te zien. In het regenwoud de omgeving van Bukittinggi kun je verder, samen met een gids, op zoek naar de Rafflesia arnoldii, de grootste bloem ter wereld. Andere opties voor dagtrips zijn de Harauvallei ten oosten, en het paleis (Istano Basa) van Pagaruyuang ten zuiden van de stad. Dit paleis (oorspronkelijk 17e-eeuws maar verschillende keren herbouwd na branden) is gebouwd in de typische stijl van het Minangkabau-volk van West-Sumatra.
🏨 Hoteltip: een gezellig en sfeervol pension net buiten het centrum (10 minuten lopen naar de hoofdstraat) is Bamboosa. Een tweepersoonskamer kost zo’n € 13 per nacht inclusief ontbijt.
🚌Van Bukittinggi naar het Maninjaumeer (2 uur): bij het busstation van Bukittinggi vertrekken busjes van ‘Harmoni’ naar Maninjau. Ze doen er 1,5 à 2 uur over, en rijden o.a. via 44 haarspeldbochten.
🚌 Van Bukittinggi naar het Tobameer (15-17 uur): er rijden tenminste drie bussen per dag van Bukittinggi naar Parapat aan het Tobameer. Ticketprijzen 200.000 tot 300.000 rupiah (€ 12-18), reistijd ongeveer 15 uur. Je kunt meestal een ticket boeken via je hotel. Zo’n anderhalf uur rijden ten noorden van Bukittinggi passeer je in het dorp Bonjol de evenaar, hier staat ook een monument. Vanaf Parapat een veerboot naar Tuktuk op het eiland Samosir in het Tobameer. Lees meer: Reizen naar het Tobameer (vanaf Bukittinggi).
Maninjaumeer
📍 2 nachten: rustig kratermeer in de bergen van West-Sumatra
Het Maninjaumeer, met op de voorgrond een gebouw in de typische stijl van West-Sumatra.
Het Maninjaumeer is een kratermeer net ten westen van Bukittinggi. Het is dus eventueel ook mogelijk om dit meer als dagtocht te bezoeken vanuit die stad. Het is echter ook een erg mooie locatie om enkele dagen te genieten van de natuur en de rust. Het Maninjaumeer is vergelijkbaar met het Tobameer, maar een stuk kleiner, rustiger en misschien wel mooier. In het meer kun je zwemmen, je kunt er kanoën, en rondom het meer en in de omliggende bergen kun je mooi wandelen. Rondom het meer zijn verschillende mooie dorpjes, maar het gezelligste is het dorp Maninjau aan de oostelijke oever. Hier begint ook de weg met 44 haarspeldbochten richting Bukittinggi.
🏨 Hoteltip: een mooie plek om te overnachten is bij Eka’s Bungalows (Muaro Beach) in Maninjau. Een bungalow direct aan het water kost zo’n € 15 per nacht.
🚌Van het Maninjaumeer naar Bukittinggi (2 uur): houd een busje van ‘Harmoni’ aan die naar Bukittinggi rijdt. Een goede plek daarvoor is bij het kruispunt in het dorp Maninjau, onderaan de 44 haarspeldbochten.
🚌 Van het Maninjaumeer naar het Tobameer (17-20 uur): reis eerst naar Bukittinggi en vanaf daar verder naar het Tobameer, zie hierboven.
Tobameer
📍 4 nachten: het grootste kratermeer ter wereld in het land van het Batakvolk
Zicht vanaf het meer op het dorpje Tuktuk.
Het Tobameer is het grootste meer van Indonesië, en een van de populairste toeristische bestemmingen van Sumatra. Dit enorme meer, met het eiland Samosir in het midden, werd zo’n 75.000 jaar geleden gevormd door de uitbarsting van een supervulkaan. De meeste toeristen verblijven in of rondom het dorpje Tuktuk op het eiland Samosir. Op verschillende plekken kun je traditionele dorpjes van het Batakvolk vinden, bijvoorbeeld in Tomok. Het mooiste van het Tobameer is echter het genieten van de fantastische uitzichten als je langs het meer of in de bergen loopt, fietst of rijdt. Net ten westen van het meer kun je ook de vulkanische warmwaterbronnen van Pangururan vinden. In tegenstelling tot de meeste andere Indonesische bevolkingsgroepen zijn de meeste mensen van het Batakvolk christelijk, waardoor veel lokale gerechten hier met varkensvlees gemaakt worden. Daarnaast eet men hier ook hondenvlees.
🏨 Hoteltips: In en rondom Tuktuk is een groot aantal mooie bungalowparken met huisjes voor vaak € 10 tot 25 per nacht. Een rustig bungalowpark iets buiten het dorp, direct aan het meer, is Tuk Tuk Timbul. Een nog mooier maar wel iets duurder park, dat gerund wordt door een Nederlander, is Horas Family Home.
🚌 Van het Tobameer naar Berastagi (4 uur): er rijdt minimaal een keer per dag een deeltaxi voor toeristen op de route Parapat-Berastagi-Bukit Lawang. Reizen met het OV kan ook, met vrij grote omweg via Pematang Siantar.
🚌 Van het Tobameer naar Medan (6 uur): er rijden allerlei bussen en deeltaxi’s tussen Parapat en Medan, zowel de stad als het vliegveld. Lees meer: Reizen naar het Tobameer (vanaf Medan).
Berastagi
📍 2 nachten: een vulkaan beklimmen, de fruitmarkt en het Karovolk
Bovenop de vulkaan Sibayak, met op de achtergrond ook de vulkaan Sinbaung te zien.
De plaats Berastagi ligt langs de weg tussen het Tobameer en Bukit Lawang, en is een leuke plek om enkele dagen te verblijven. Al sinds de koloniale tijd is Berastagi een plek waar toeristen komen genieten van het landschap en de koele berglucht (doordat het 1.300 meter boven zeeniveau ligt is het er niet zo warm). Vlakbij Berastagi ligt de vulkaan Sibayak. In ongeveer drie uur kun je vanaf het stadje naar de kraterrand lopen, dus dit is ook een leuke activiteit als je geen ervaren bergbeklimmer bent. Vlakbij is ook de nog hogere vulkaan Sinabung, maar die barst de afgelopen jaren geregeld uit. Het stadje Berastagi staat zelf verder bekend om de gezellige fruitmarkt, en een plek om de cultuur van het Karovolk te zien. Dit kan bijvoorbeeld in het Museum Pusaka Karo of in een van de omringende traditionele dorpjes, zoals Lingga.
🏨 Hoteltip: veel hotels in Berastagi zijn wat ouder en niet altijd goed onderhouden. Goede opties zijn het goedkope Kaesa Homestay (€ 10) of het wat luxere Hotel Kalang Ulu (€ 27).
🚌 Van Berastagi naar Bukit Lawang (5-6 uur): er rijdt minimaal een keer per dag een deeltaxi voor toeristen op de route Parapat-Berastagi-Bukit Lawang. Met het OV moet je omreizen via Binjai of Medan.
🚌 Van Berastagi naar Medan (2-3 uur): er rijden allerlei minibusjes tussen Berastagi en Medan. Gewoonlijk duurt de rit ongeveer 2 uur, maar in het weekend vaak langer.
Bukit Lawang
📍 3 nachten: trektocht in de jungle om orang-oetans te zien
Orang-oetans.
Bukit Lawang, letterlijk de ‘poort naar de heuvel(s)’, is de toegangspoort tot het nationaal park Gunung Leuser, onderdeel van het tropisch regenwoud van Sumatra dat op de werelderfgoedlijst staat. De belangrijkste reden voor de meeste mensen om hier te komen is om een trektocht te maken in de jungle, en daarbij de orang-oetans te zien. Er zijn kortere trektochten van enkele uren of lange van meerdere dagen. De meeste mensen kiezen voor een trektocht van twee dagen, inclusief een nacht kamperen in het oerwoud. Doordat Bukit Lawang een goed bereikbare plek is voor jungletochten is het erg toeristisch, en de prijzen voor de tochten zijn relatief hoog (reken op ongeveer 700.000 rupiah p.p. voor een tweedaagse tocht). Een minder toeristisch alternatief is Ketambe in de provincie Atjeh, maar de reis daarnaartoe duurt wel langer. Behalve de jungletochten kun je in Bukit Lawang simpelweg genieten van de natuur, ‘tubing’ op de rivier of een bezoek brengen aan de vleermuizengrot.
🏨 Hoteltip: er is een groot aantal accommodaties, vooral in de goedkopere prijsklasse. Goede opties direct aan de rivier zijn bijvoorbeeld Terimakasih Guesthouse (€ 6) en Junia Guesthouse (€ 14) of het wat duurdere en luxere Kupu Kupu Garden Guesthouse (€ 33).
🚌 Van Bukit Lawang naar Medan (3-4 uur): bussen naar Medan rijden vrij regelmatig en kosten ongeveer € 2. Voor een wat hoger bedrag kun je ook met een luxere toeristenbus reizen.
Medan
📍 1 nacht: enkele mooie gebouwen, maar vooral chaos en druk verkeer
Het sultanpaleis in Medan.
Met zo’n 4,5 miljoen inwoners in de stedelijke regio is Medan de grootste stad van Sumatra. Reken hier dan ook op druk verkeer, smog en chaos. Als je Medan kunt overslaan en meteen vanuit bijvoorbeeld Bukit Lawang naar het vliegveld kunt, dan is dat een goede optie. Mocht je wel een nacht in Medan blijven, zijn er echter wel een aantal bezienswaardigheden. Het bekendste zijn het sultanpaleis (Istana Maimun) en de grote moskee (Masjid Raya), beide net ten zuiden van het centrum. In het centrum zelf vind je daarnaast een groot aantal koloniale gebouwen zoals het oude stadhuis en het oude postkantoor. Langs de beroemde oude winkelstraat Kesawan staat verder nog het beroemde huis van Tjong A Fie, een Chinese zakenman en een van de beroemdste inwoners van het koloniale Medan van rond 1900. Een aanrader is het eenvoudige restaurant Soto Kesawan er tegenover, waar je tijdens ontbijt- en lunchtijd heerlijke soepen kunt eten.
🏨 Hoteltip: er zijn veel hotels in allerlei prijsklassen in Medan. Een goede en voordelige optie midden in het centrum is het Kama Hotel (€ 18). Vlakbij het vliegveld Kualanamu van Medan bevindt zich o.a. Thong’s Inn Kualanamu Transit Hotel (€ 25).
🚌 Naar het vliegveld: lees het artikel Aankomst op Medan Airport (en treinen, bussen) voor informatie over bussen en treinen naar Kualanamu International Airport.
Meer of minder dan 2 weken
Als je maar 1 week de tijd hebt voor Sumatra, zou je kunnen kiezen voor óf Noord-Sumatra (bijvoorbeeld Medan, het Tobameer en Bukit Lawang) óf West-Sumatra (Padang, Bukittinggi en het Maninjaumeer). Als je meer tijd hebt kun je het rustiger aan doen, of na Medan ook nog naar het uiterste noorden gaan: de stad Banda Atjeh en het eiland Weh (Pulau Weh). Of maak vanuit Padang een uitstap naar de Mentawai-eilanden.
Sumatra is ook goed te combineren met andere delen van Indonesië. Vanaf zowel Medan als Padang kun je bijvoorbeeld vliegen naar Jakarta, Bandung, Jogjakarta of Surabaya, om Sumatra te combineren met het eiland Java. Zie daarvoor ook de Reisroute Java, Bali en Lombok (3 of 4 weken). Er zijn geen rechtstreekse vluchten tussen West- of Noord-Sumatra en Bali. Omdat Sumatra vlakbij Maleisië en Singapore ligt, kun je ook overwegen om een reis naar Sumatra te combineren met een van deze landen.
Reisgids kopen
Zeker als je voor het eerst naar Indonesië gaat is het nuttig om een reisgids te kopen. Natuurlijk is er veel informatie online te vinden, maar de kans is groot dat je niet tijdens je hele reis internet hebt, en reisgidsen geven vaak een goed overzicht van de lokale gebruiken, tips voor onderweg en aanbevelingen voor uitstapjes, dagtochten, restaurants en hotels. Enkele nuttige reisgidsen die van pas kunnen komen als je de bovenstaande reisroute volgt zijn bijvoorbeeld Dominicus landengids – Indonesië (2017, over Sumatra, Java, Bali en Lombok; ook beschikbaar als ebook) of de Lonely Planet Indonesia (2016).
In de Archipel 