Het UNESCO-Werelderfgoed van Indonesië

· door · in Cultuur, Foto's, Reizen. ·

Op de werelderfgoedlijst van UNESCO staan negen locaties in Indonesië: culturele objecten op Java (3), Bali en Sumatra en natuurparken op Sumatra, Java, Komodo (bij Flores) en Papoea. In dit artikel lees je over de werelderfgoedlocaties, plus info over hoe deze te bezoeken zijn. Ook de ‘voorlopige lijst’ van mogelijke toevoegingen wordt kort beschreven.

1. Tempelcomplex van Borobudur

De Borobudur in Midden-Java is waarschijnlijk het beroemdste werelderfgoed van Indonesië. De boeddhistische tempel is gebouwd in de 8e en 9e eeuw, in de tijd dat Java nog boeddhistisch was. In de 14e eeuw was het boeddhisme verdreven door de islam, en eeuwenlang is het bestaan van de tempel onopgemerkt gebleven. Tijdens de korte Britse overheersing aan het begin van de 19e eeuw werd de tempel herontdekt en sindsdien wordt het beschermd. Tussen 1975 en 1982 hebben de Indonesische overheid en UNESCO de Borobudur gerestaureerd en daarna is de tempel in 1991 op de werelderfgoedlijst geplaatst. UNESCO noemt de tempel ‘een meesterwerk van boeddhistische architectuur’ en ‘een uitstekend voorbeeld van Indonesische kunst en architectuur van de 8e en 9e eeuw’. Het tempelcomplex bestaat naast de grote tempel zelf (123 bij 123 meter en 35 meter hoog) ook uit de veel kleinere tempels Mendut en Pawon, die in dezelfde tijd zijn gebouwd.

ℹ️ Magelang, Midden-Java | Cultureel werelderfgoed sinds 1991
➡️ De Borobudur bevindt zich zo’n 40 km of 1 uur rijden ten noordwesten van Jogjakarta. Bussen rijden vanaf busterminal Jombor aan de noorkant van de stad, voor ongeveer 25.000 rupiah p.p. enkele reis (€ 1,60). Toegang tot de tempel kost 25 dollar (ongeveer 350.000 rupiah, € 22) voor buitenlanders, veel minder (40.000 rupiah) voor Indonesiërs.
⏹️ Een erg mooi onderkomen is Rumah Dharma, gelegen tussen de rijstvelden op loopafstand van de tempel. Een goede goedkope optie is Efata Homestay.

2. Nationaal park Ujung Kulon

Ujung Kulon is een nationaal park op het (zuid)westelijke puntje van het eiland Java. ‘Ujung Kulon’ betekent in het Soendanees, de taal van West-Java, letterlijk ‘westelijk uiteinde’. Het park bestaat uit een uitgestrekt regenwoud op het vasteland en verschillende kleine eilandjes in de Zeestraat van Soenda. Een daarvan is Panaitan, dat ook bekend is als schitterende (maar moeilijk bereikbare) plek om te golfsurfen. Dat de natuur in het gebied zo goed bewaard is gebleven, en niet zoals de rest van Java overbevolkt is, komt mede door de uitbarsting van de Krakatau-vulkaan in 1883. De tsunami en aslaag die daarvan het gevolg waren zorgden ervoor dat er geen mensen meer in het gebied woonden, waardoor planten en dieren het rijk alleen hadden. In Ujung Kulon leven ongeveer 50 Javaanse neushoorns, dit zijn de laatst overgeblevenen van deze diersoort in de wereld.

ℹ️ Pandeglang, Banten (Java) | Natuurlijk werelderfgoed sinds 1991
➡️ In Ujung Kulon zelf zijn geen wegen, dus een bezoek kan alleen te voet, of in het geval van de kusten en rivieren per boot. De rand van het nationaal park (bijv. de plaats Sumur) is wel over de weg bereikbaar, met ongeveer 5 uur reistijd vanaf Jakarta. Boottochten door het park kun je regelen in badplaatsen langs de westkust zoals Anyer.
⏹️ Ten noorden van Ujung Kulon ligt het toeristische schiereiland Tanjung Lesung, een van de ‘10 nieuwe Bali’s‘. Hier zijn meerdere hotels, homestays en resorts, zoals Tanjung Lesung Beach Hotel.

3. Tempelcomplex Prambanan

De Prambanan is de grootste hindoeïstische tempel van Java. Tijdens de 9e eeuw vond er in het koninkrijk Mataram een overgang plaats van het boeddhisme richting het hindoeïsme. In deze tijd werd er begonnen aan de bouw van de tempel Prambanan, als antwoord op de iets eerder gebouwde boeddhistische Borobudur, zo’n 40 kilometer verderop. Opvolgende koningen van Mataram zorgden voor verschillende uitbreidingen, en rondom het hoofdtempel werden honderden kleinere tempels gebouwd. Toen het politieke centrum van Mataram in de 10e eeuw verschoof van Midden- naar Oost-Java (misschien door een uitbarsting van de Merapi-vulkaan) werd de Prambanan verlaten. Eeuwenlang werd de tempel nauwelijks gebruikt, en in de 16e eeuw stortte de Prambanan in door een grote aardbeving. Ondanks dat de lokale bevolking wist dat er een tempelruïne stond, is de locatie lang genegeerd. Aan het begin van de 19e eeuw werd de tempel ‘herontdekt’ door eerst Britse en toen Nederlandse onderzoekers. Het complex bleef echter verwaarloosd: Nederlandse inwoners van Nederlands-Indië haalden onderdelen weg als tuinversiering en de lokale bevolking gebruikte de stenen als bouwmateriaal. Vanaf 1930 wordt er systematischer gewerkt aan bescherming, onderzoek en restauratie van de tempels

ℹ️ Sleman, Jogjakarta (Java) | Cultureel werelderfgoed sinds 1991
➡️ Prambanan ligt aan de noordoostkant van Jogjakarta, zo’n 15 km vanaf het centrum. Buslijn 1A gaat vanaf Jogjakarta rechtstreeks naar Prambanan. De rit duurt een half uur en een ticket kost 3.000 rupiah (€ 0,20). Toegang tot het tempelcomplex kost 25 dollar (ongeveer 350.000 rupiah, € 22) voor buitenlandse toeristen.
⏹️ Het sfeervolle Poeri Devata Resort Hotel ligt op zo’n 20 minuten lopen van de tempel. Zie ook tips voor hotels in Jogjakarta.

4. Nationaal park Komodo

Het nationaal park Komodo bestaat uit uit de eilanden Komodo, Rinca en Padar en 26 kleinere eilandjes, voor de westkust van het eiland Flores. De belangrijkste reden dat dit gebied werelderfgoed is is de komodovaraan. Dit dier, met een lengte tot wel 3 meter de grootste hagedis ter wereld, komt alleen hier voor. De komodovaraan kan met zijn beet onder andere wilde zwijnen, waterbuffels en paarden doden. De varanen zijn ook gevaarlijk voor mensen, maar onder leiding van een ranger is het mogelijk de dieren te bekijken. Naast deze bijzondere diersoort staat het nationaal park bekend om zijn ruige heuvels met droge savanne en schitterende witte stranden, en natuurlijk het onderwaterleven met zeeschildpadden, dolfijnen, mantaroggen en koraalriffen. Het nationaal park Komodo, en het nabije stadje Labuan Bajo op Flores, wordt steeds toeristischer. Om de natuur te beschermen en de kans te geven te herstellen heeft de gouverneur voorgesteld om het nationaal park een heel jaar voor toeristen te sluiten. Ook is er een voorstel om de toegangsprijs tot het gebied voor toeristen te verhogen tot honderden dollars, om overtoerisme te voorkomen en meer geld binnen te halen voor bescherming. Vooralsnog zijn al deze plannen nog niet definitief.

ℹ️ West-Manggarai, Oost-Nusa Tenggara | Natuurlijk werelderfgoed sinds 1991
➡️ De toegangspoort tot Komodo is het stadje Labuan Bajo op het westelijke puntje van Flores. Het vliegveld daar (Komodo Airport) is te bereiken met meerder vluchten per dag vanaf zowel Bali als Jakarta. Bij een bezoek aan het nationaal park zelf betaal je entree van ongeveer 300.000 tot 400.000 rupiah (€ 19-25) per persoon, afhankelijk van naar welk eilandje je gaat en wat je daar precies gaat doen. Indonesiërs betalen een lager bedrag.
⏹️ De meeste toeristen verblijven in Labuan Bajo, waar allerlei hotels, hostels en resorts zijn. Zie tips voor hotels in Labuan Bajo.

5. Sangiran, vindplaats van de vroege mens

Sangiran is waarschijnlijk het minst bekend van het werelderfgoed van Indonesië. Het is echter een van de belangrijkste plaatsen ter wereld om te leren over de evolutie van de mens. In dit gebied, zo’n 15 km ten noorden van de stad Solo (Midden-Java), werden in de jaren 30 overblijfselen gevonden van de ‘Javamens’, prehistorische mensen (homo erectus). In totaal zijn er meer dan 100 homo erectus van meer dan 1,5 miljoen jaar oud in het gebied gevonden. Naast de menselijke fossielen werden er stenen werktuigen gevonden, en fossielen van dieren die door de Javamens gehouden werden. Bij Sangiran wordt nog steeds wetenschappelijk onderzoek gedaan, en er is ook een bezoekerscentrum voor toeristen. Er wordt gewerkt aan de ontwikkeling van meer centra voor toeristen: naast het bezoekerscentrum moet er ook een centrum komen over de geschiedenis van de archeologie in het gebied en een informatiecentrum over het onderzoek dat wordt gedaan.

ℹ️ Sragen / Karanganyar, Midden-Java | Cultureel werelderfgoed sinds 1996
➡️ Het bezoekerscentrum/museum is het makkelijkst te bereiken per taxi vanuit de stad Solo.
⏹️ In Solo zijn veel hotels. Een prima hotel is bijvoorbeeld Swiss-Belinn Saripetojo Solo, met kamers vanaf ongeveer € 25 per nacht.

6. Nationaal park Lorentz

Het nationaal park Lorentz is het grootste nationaal park van Zuidoost-Azië, met een oppervlakte ongeveer net zo groot als België. Het gebied, in de provincie Papoea op het eiland Nieuw-Guinea, strekt zich uit van kustgebieden met mangrovebossen via moerasbossen, regenwouden en alpentoendra tot gletsjers. Het is daarmee een van de meest diverse nationale parken van de wereld. Behalve de diversiteit in ecosystemen, planten en dieren, is er ook een grote diversiteit aan bevolkingsgroepen, met onder andere de Dani-stammen van de Baliemvallei in het hooggebergte en de Asmat, Kamoro en Sempan in het laagland. In het park bevindt zich ook de Puncak Jaya, de hoogste berg van Indonesië. Het park is genoemd naar de Nederlandse ontdekkingsreiziger Hendrikus Albertus Lorentz, die in 1909 door het gebied trok.

ℹ️ Papoea | Natuurlijk werelderfgoed sinds 1999
➡️ Het nationaal park is dunbevolkt en moeilijk bereikbaar, en eigenlijk alleen te bezoeken door middel van lange trektochten. Ten noorden van het park ligt in het hooggebergte het stadje Wamena (Jayawijaya), dat per vliegtuig te bereiken is en geldt als toegangspoort tot het berggebied.

7. Tropisch regenwoud van Sumatra

Het werelderfgoed ‘tropisch regenwoud van Sumatra’ bestaat uit drie nationale parken in het westelijke berggebied van Sumatra. Het gaat om de nationale parken Gunung Leuser in het noorden (Atjeh en Noord-Sumatra), Kerinci Seblat in het midden (West-Sumatra, Jambi, Bengkulu en Zuid-Sumatra) en Bukit Barisan Selatan in het zuiden (Lampung, Bengkulu en Zuid-Sumatra). Samen zijn deze drie parken ongeveer net zo groot als het nationaal park Lorentz in Papoea. In de regenwouden van Sumatra is een grote biodiversiteit, met naar schatting meer dan 10.000 plantensoorten, meer dan 200 soorten zoogdieren en bijna 600 soorten vogels. Verschillende diersoorten komen alleen in deze regio voor, en enkele zijn bedreigd. Het gaat bijvoorbeeld om de Sumatraanse orang-oetan, Sumatraanse tijger, Sumatraanse neushoorn en Sumatraanse olifant. De nationale parken strekken zich uit van het regenwoud op zeeniveau tot de hoge bergen, waaronder de hoogste vulkaan van Indonesië, de Kerinci (3.805 m). Sinds 2011 staat het Sumatraanse regenwoud op de UNESCO-lijst van bedreigd werelderfgoed. Het unieke regenwoud wordt namelijk bedreigd door oprukkende landbouw en bosbouw en de aanleg van wegen, en de diersoorten worden ook bedreigd door stroperij.

ℹ️ 7 provincies op Sumatra| Natuurlijk werelderfgoed sinds 2004
➡️ Het regenwoud is verspreid over een groot deel van het eiland. Een toeristische toegangspoort en relatief makkelijk bereikbaar is Bukit Lawang, aan de rang van nationaal park Gunung Leuser.
⏹️ Zie ook de reisroute West- en Noord-Sumatra (2 weken).

8. Het cultuurlandschap van Bali: Soebak

Het landschap van Bali bestaat voor grote delen uit rijstvelden. Dit landschap, inclusief rijstterrassen, is in de loop der eeuwen ontstaan vanwege de vruchtbare vulkanische grond en het water uit de rivieren in het natte tropische klimaat, in combinatie met het soebak-systeem. Soebak is het coöperatieve irrigatiesysteem dat al zeker 1000 jaar bestaat, waarbij water uit bronnen en rivieren via kanalen en sloten wordt geleid langs tempels en door rijstvelden. Het soebak-systeem is gebaseerd op het Balinese filosofische concept ‘Tri Hita Karana‘, dat zich richt op het harmonieuze samenleven van de spirituele wereld (en het hindoeïstische geloof), de mensen en de natuur. In totaal zijn er op Bali zo’n 1.200 coöperaties waarin boeren in een ‘watertempel’ samenwerken en het water verdelen volgens de benoemde filosofie. Het gehele cultuurlandschap van Bali met watertempels en irrigatiesystemen staan op de werelderfgoedlijst, en daarbij worden bepaalde locaties specifiek genoemd, waaronder de Pura Ulun Danu Batur als hoofd-watertempel van het eiland, het gebied rond de Pakerisan-rivier als oudste nog bestaande irrigatiesysteem van Bali en de Pura Taman Ayun als grootste regionale watertempel.

ℹ️ Bali | Cultureel werelderfgoed sinds 2012
➡️ Mooie rijstvelden zijn op het hele eiland te vinden, met mooie voorbeelden in de omgeving van Ubud. De tempel Pura Ulun Danu Batur ligt ruim een uur rijden ten noorden van Ubud.
⏹️ Bali heeft, als meest toeristische deel van Indonesië, duizenden hotels. In en om Ubud zijn veel mooie hotels en bungalows tussen de rijstvelden, zoals bijvoorbeeld Kubu Bali Baik (€ 50 per nacht voor kamers met uitzicht op de rijstvelden).

9. Kolenmijnen van Ombilin in Sawahlunto

De nieuwste Indonesische toevoeging op de werelderfgoedlijst is Ombilin op Sumatra. Dit is een historisch industrieel gebied in Sawahlunto bestaande uit kolenmijnen met bijbehorend mijnbouwstadje, mijnbouwschool en kolencentrale. Ook onderdeel van het werelderfgoed is de bijbehorende spoorlijn vanaf het mijnbouwgebied in de bergen naar de kolenopslag in de Emmahaven (nu haven Teluk Bayur) in Padang. De kolenmijnen van Ombilin werden ontwikkeld door de Nederlands-Indische overheid aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw. Het wordt gezien als een goed voorbeeld van hoe in die tijd Europese ingenieurs werkten in de koloniën, met daarbij gebruik van lokale arbeiders. De mijnen zijn ook na de Indonesische onafhankelijkheid nog lang in gebruik geweest. In 2002 werd de mijnbouw gestopt, en sinds 2011 is het gebied toegankelijk voor toeristen.

ℹ️ Sawahlunto en omgeving, West-Sumatra| Cultureel werelderfgoed sinds 2019
➡️ Sawahlunto ligt in het binnenland van West-Sumatra, zo’n 80 km vanaf provinciehoofdstad Padang. De gemiddelde snelheid op de bochtige wegen is langzaam, dus reken op 2½ uur reistijd. Er rijden ook bussen.
⏹️ Het aantal hotels in Sawahlunto is beperkt. Een goede en goedkope optie is Cendana Homestay.

Voorlopige lijst: mogelijk werelderfgoed in Indonesië

Naast de negen Indonesische locaties op de werelderfgoedlijst, staan er negentien plaatsen in Indonesië op de ‘voorlopige lijst’. Voor deze locaties heeft Indonesië aangegeven dat het overweegt om ze te nomineren voor de UNESCO-lijst.

Raja Ampat

Zes locaties op de voorlopige lijst zijn mogelijk natuurlijk werelderfgoed, waarvan er vijf bestaan uit gebieden met kleine eilandjes. Nationaal park Bunaken (Noord-Sumatra) bestaat uit vrij diepe zeeën met een rijke biodiversiteit, voor de kust van Manado. Het gebied Raja Ampat (West-Papoea) bestaat uit zo’n 1.500 eilandjes waaronder karstlandschappen, en het onderwaterleven staat bekend als het mooiste ter wereld. Ook nationaal park Wakatobi (Zuidoost-Sulawesi) is een eilandengebied met schitterende plekken om te duiken en snorkelen. Nationaal park Taka Bonerata (Zuid-Sulawesi) is een eilandjesgebied tussen Sulawesi en Flores, met een van de grootste atollen van de wereld. De Derawan-eilanden (Oost-Kalimantan) hebben ook atollen en koraal, en deze eilandjes staan vooral bekend vanwege de grote ‘soepschildpadden’. Het laatste mogelijke natuurlijke werelderfgoed op de Indonesische lijst is nationaal park Betung Kerihun (West-Kalimantan). De bedoeling is om dit uitgestrekte regenwoudgebied samen met het naburige gebied in Maleisisch Borneo aan de werelderfgoedlijst toe te voegen als ‘grensoverschrijdend regenwouderfgoed’.

Bawomataluo

Drie locaties op de lijst zijn traditionele dorpjes. Het voorgestelde werelderfgoed van Tana Toraja (Zuid-Sulawesi) bestaat uit tien verschillende traditionele Toraja-nederzettingen bestaande uit woningen, graanpakhuizen, rijstvelden, bamboebossen en begraafplaatsen. De traditionele dorpjes van Nagari Sijunjung (West-Sumatra) staan bekend om hun rumah gadang-architectuur, maar vooral ook om de cultuur met matrilineair systeem waarbij vrouwen aan het hoofd van families staan. Een derde traditioneel dorp dat op de voorlopige lijst staat is Bawomataluo op het eiland Nias (Noord-Sumatra).

Trowulan

Zoals hierboven beschreven staan de tempels van Borobudur en Prambanan al op de werelderfgoedlijst. Drie andere tempelcomplexen staan op de voorlopige lijst. Muara Takus (Riau) is een boeddhistisch tempelcomplex dat naar schatting gebouwd is in de tijd van het koninkrijk Srivijaya in de 11e en 12e eeuw. Muarajambi (Jambi), ook gespeld als Muaro Jambi, is een nog ouder tempelcomplex, waarvan de bouw waarschijnlijk al in de 7e eeuw begon. Het is mogelijk dat dit zelfs de eerste locatie was waar het koninkrijk Srivijaya werd gesticht. Tenslotte is Trowulan (Oost-Java) een zeer belangrijke archeologische locatie. Dit bestaat niet alleen uit tempels, maar was naar schatting de hoofdstad van het hindoe-boeddhistische Majapahit-rijk in de 14e en 15e eeuw. Er zijn ook huizen, een badhuis, graven en veel gouden sieraden gevonden.

Grotschildering (‘handstencils’) in Maros-Pangkep van tienduizenden jaren oud.

Nog ouder zijn twee prehistorische locaties (net als Sangiran dat al op de werelderfgoedlijst staat). De prehistorische grotten van Maros-Pangkep (Zuid-Sulawesi) liggen net ten noorden van de stad Makassar. Deze locatie is genomineerd als natuurlijk werelderfgoed vanwege de unieke karstlandschappen, maar nog belangrijker is de archeologische waarde. In 89 grotten in het gebied zijn prehistorische grotschilderingen gevonden, en ook oude stenen gereedschappen. Vergelijkbaar is het schiereiland Sangkulirang-Mangkalihat (Oost-Kalimantan) waar in het karstgebergte duizenden rotstekeningen gevonden zijn.

Het eilandje Onrust

De overige vijf locaties op de voorlopige lijst zijn recentere historische plaatsen, uit de Nederlands-koloniale tijd. Oud-Batavia en de eilandjes Onrust, Kelor, Cipir en Bidadari (Jakarta) is het door de VOC in de 17e eeuw aangelegde deel van de hoofdstad met veel oude gebouwen, grachten en bruggen. Op de vier eilandjes voor de kust staan ook ruïnes van bijvoorbeeld oude verdedigingswerken en scheepswerven. De oude stad van Semarang (Midden-Java) werd ook vanaf de 17e eeuw gebouwd. Deze handels- en havenstad groeide uit tot een van de belangrijkste van Nederlands-Indië, en was in de 19e eeuw de eerste plaats van Zuidoost-Azië met een spoorlijn. De botanische tuin van Bogor (West-Java) werd opgezet aan het begin van de 19e eeuw, en is de oudste botanische tuin van Zuidoost-Azië.

Fort Belgica

Ook op Java is het vanaf de 18e eeuw ontwikkelde historische centrum van Jogjakarta. Hier gaat het echter niet om een door de Nederlanders gebouwde stad, maar het centrum van het sultanaat Jogjakarta rondom het sultanpaleis. Tenslotte buiten Java is er het historische en mariene landschap van de Banda-eilanden (Molukken). Dit gebied heeft een mengsel van natuurlijke en culturele waarden. Als onderdeel van de ‘specerijeneilanden’ heeft het een heftige geschiedenis en dit is terug te zien aan de oude havens en forten, waaronder het Nederlandse fort ‘Belgica’ uit 1611. Daarnaast is het gebied onderdeel van de ‘koraaldriehoek’ met een zeer rijk onderwaterleven, net als bijvoorbeeld Raja Ampat en Wakatobi.

Lees ook…

Een Reactie op “Het UNESCO-Werelderfgoed van Indonesië”

Plaats een reactie